ដោយ ថាច់ ប្រីជា គឿន l សារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ
ក្រុមអ្នកជំនាញបានអំពាវនាវឱ្យមានសកម្មភាពដើម្បីអភិរក្សភាសាជនជាតិដើម គណៈដែល ភាសាទាំងនេះ កំពុងតែរងការគំរាមកំហែងនៃការរលាយសាបសូន្យ ។ ការអំពាវនាវនេះធ្វើឡើង នៅនាយកដ្ឋានកិច្ចការសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ច នៃ អង្គការសហប្រជាជាតិ នាទីក្រុង New York សហរដ្ឋអាមេរិក នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ ចាប់ពីថ្ងៃ ទី ១៩ ដល់ ២១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១៦ ដែលអ្នកជំនាញមកពីពិភពលោកដើម្បីបញ្ជាក់នូវការ អនុវត្តឲ្យបានល្អ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ក្នុងការអភិរក្ស និងធ្វើឲ្យមានជីវិតឡើងវិញនូវភាសាជនជាតិដើម ។
យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសមួយចុះថ្ងៃទី ២២ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១៦ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិបញ្ជាក់ថា ក្នុងពិភពលោកសព្វថ្ងៃ មានភាសាផ្ទាល់មាត់ប្រមាណពី ៦.០០០ ទៅ ៧.០០០ ប៉ុន្តែភាសាមួយក្នុងចំណោម ភាសាទាំងនេះ ត្រូវស្លាប់ជារៀងរាល់ពីរសប្តាហ៍ ។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ លោក Lenny Montiel ជំនួយការអគ្គលេខាធិការសហសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុក ផ្នែកអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងកិច្ចការសង្គម បានបញ្ជាក់ថា៖ “ការរក្សានិងការស្ទួយភាសាជនជាតិដើម គឺជាការចាំបាច់ក្នុងការរក្សាបេតិកភណ្ឌរបស់យើង” ។
លោក Edward John ប្រធានជនជាតិដើមត្លាតិន (Tl’azt’en Nation) មកពីប្រទេសកាណាដា និងជា សមាជិកវេទិកាអចិន្ត្រៃយ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីបញ្ហាជនជាតិដើម (UNPFII) បានលើកឡើង ថា៖ “រដ្ឋាភិបាល និងប្រទេសទាំងអស់ ត្រូវធ្វើការជាមួយនឹងជនជាតិដើម ដើម្បីរក្សាភាសាទាំងនោះឲ្យនៅរស់ ព្រោះនៅពេលដែលភាសាទាំងនោះត្រូវបាត់បង់ ក្រសែនៃការតភ្ជាប់វប្បធម៌ទាំងមូលជាផ្នែកមួយ នៃអរិយ ធម៌ នឹងត្រូវបាត់បង់ជារៀងរហូត” ។
ដោយកត់សម្គាល់ឃើញថា ព័ត៌មាន និង ទំនាក់ទំនងបច្ចេកវិទ្យា ជាឧបករណ៍ដែលមានអនុភាពសម្រាប់លើកស្ទួយភាសាជនជាតិដើមនោះ លោក Craig Cornelius មកពីក្រុមហ៊ុន Google បានរៀបរាប់អំពីការធ្វើការជាមួយនឹងជនជាតិជីរូគី (Cherokee Nationa) ។ លោកថា ក្រុមហ៊ុនរបស់លោក បានបង្កើត គេហទំព័រសម្រាប់ស្វែងរក (Web Search) និង Gmail ជាភាសាជូរូគី (Cherokee) ។ នាង តាទីណា ឌីហ្គៃ (Tatiana Degai) នៃក្រុមប្រឹក្សាអៃថែលមីន (Itelmens) មកពីតំបន់កំចាត់ការ (Kamchatka) នៃសហព័ន្ធរុស្ស៊ី ដែលបានបញ្ជាក់អំពីរបៀបផ្ញើសារតាមរយៈ WhatsApp និង តាមរយៈបទចម្រៀងខារ៉ាអូខែអនឡាញក្នុងកម្មវិធីអៃថែលមីន (Itelmen) របស់នាងថា វាបានបំផុសគំនិតឲ្យយុវវ័យចេះប្រើប្រាស់ភាសានោះ ។ ចំណែកអាមី កាលីលី (Amy Kalili) នៃមធ្យមសិក្សាអប់រំភាសាម៉ាគូលឡាហាវ៉ៃ (Hawaii’s Educational Medium Makauila) បានពន្យល់ថា ការចាក់ផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ និង ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញ សង្គម វាជួយលើកស្ទួយដល់កម្មវិធីភាសាត្រាប់សម្រាប់កុមារ ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ ក្រុមជនជាតិដើម បានបញ្ចេញនូវគំនិតផ្សេងៗគ្នា សម្រាប់ការរក្សាភាសារបស់ពួកគេឲ្យមានជីវិតរបស់នៅតទៅមុខទៀត និងបានបង្កើតជាអនុសាសន៍មួយ ។ ពួកគេបានអំពាវនាវដល់រដ្ឋជាសមាជិក នៃអង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវប្រកាសទិវាអន្ដរជាតិមួយសម្រាប់ភាសាជនជាតិដើម និងកម្មវិធីទសវត្សរ៍សម្រាប់អង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងគោលបំណងដើម្បីបង្កើនការយល់ដឹងពីតម្រូវការបន្ទាន់ ដើម្បីរក្សាភាសាជនជាតិដើមបានរុងរឿង និងរស់រានមានជីវិត ។ ដូចគ្នានេះផងដែរ ពួកគេបានផ្ដល់អនុសាសន៍ ឲ្យបង្កើតជាមូលនិធិសកលមួយ សម្រាប់គាំទ្រដល់ការផ្តួចផ្តើមគំនិតលើគំរោងផ្តោតលើភាសាជនជាតិដើម ឲ្យមានការរីកចម្រើន និងរស់ឡើងវិញ ។ កិច្ចប្រជុំនេះ ក៏បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋសមាជិក អង្គការសហប្រជាជាតិត្រូវអនុវត្ត លើសេចក្តីប្រកាសអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ជាពិសេស សិទ្ធិ នៃការលូតលាស់ ការប្រើសប្រាស់ ការអភិវឌ្ឍ និងការផ្ទេរទៅឲ្យមនុស្សជំនាន់ក្រោយនូវភាសា ប្រវត្តិសាស្ត្រ ទស្សនវិជ្ជា វប្បធម៍ និងប្រពៃណីតមាត់របស់ជនជាតិដើម ។
ជាបញ្ហាបន្ទាន់មួយ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនេះ ពួកគេក៏បានអំពាវនាវដល់ អង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៍របស់អង្គការសហប្រជាតិជាតិហៅកាត់ថា យូណេស្កូ (UNESCO) កំណត់នូវគោលការណ៍ជាអាទិភាពមួយ ក្នុងការអភិរក្ស និងធ្វើឲ្យរស់ឡើងវិញនូវភាសាជនជាតិដើម និងផ្តួចផ្តើមគំនិតឲ្យមានកម្មវិធីអនុវត្តជាក់ស្តែងមួយនៅក្នុងគោលបំណងទាំងនេះ ។ អង្គការយូណេស្កូ (UNESCO) គួរតែអនុវត្តនូវគោលនយោបាយជាសកលមួយស្តីពីកិច្ចសន្យាមួយជាមួយនឹងជនជាតិដើម និងរួមទាំងការធ្វើឲ្យរស់ឡើងវិញ និងការលើកកម្ពស់នូវភាសាជនជាតិដើម ជារបៀបវារៈមួយនៅក្នុងសន្និសីទូទៅរបស់អង្គការអង្គការយូណេស្កូ ។
កិច្ចប្រជុំនេះ ក៏បានគូសបញ្ជាក់ពីតួនាទីសំខាន់របស់ស្ត្រីជនជាតិដើមថា ជាអ្នកបញ្ជូនដ៏សំខាន់នូវភាសាជនជាតិដើមទៅមនុស្សជំនាន់ក្រោយ នាពេលអនាគត ហើយអំពាវនាវដល់គណៈកម្មាធិការទទួលបន្ទុកខាង ស្ត្រី ឲ្យពិចារណាអំពី «ការផ្តល់អំណាចដល់ស្ត្រីជនជាតិដើម”ជាប្រធានបទអាទិភាព ។
ប្រទេសជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ គួរតែចែករំលែកនូវការផ្តួចផ្តើមឱ្យមានការថែរក្សា និង ការលើកស្ទួយភាសាជនជាតិដើម ។ ក្រុមប្រទេសមួយចំនួនដូចជា អូស្ត្រាលី អាហ្សង់ទីន ប្រេស៊ីល បូលីវី កាណាដា កូឡុំបៀ ដាណឺម៉ាក អែលសាវ៉ាឌ័ ហ្វាំងឡង់ ហ្គាតេម៉ាឡា ម៉ិកស៊ិក នីការ៉ាហ្គ័រ ន័រវែស នូវែល សេឡង់ អេស្ប៉ាញ និង ប្រទេសប៉េរូ (Australia, Argentina, Brazil, Bolivia, Canada, Colombia, Denmark, El Salvador, Finland, Guatemala, Mexico, Nicaragua, Norway, New Zealand, Spain ,Peru) បានទទួលយកនូវសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយដែលបានទទួលស្គាល់អំពីបញ្ហាភាសាជនជាតិដើមថា ដូចជាបញ្ហារបស់សិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន ។
ពួកគេបានទទួលស្គាល់ពីតម្រូវការដើម្បីចាត់វិធានការឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពដើម្បីធានាថា ជនជាតិដើមអាចយល់បាននិងត្រូវបានយល់នៅក្នុងកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីផ្នែកនយោបាយច្បាប់ និងរដ្ឋបាល ។
របាយការណ៍ចុងក្រោយនិងអនុសាសន៍របស់ក្រុមអ្នកជំនាញការ នឹងលើកឡើងនៅក្នុងវេទិកាអចិន្ត្រៃយ៍នៃ អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីបញ្ហាជនជាតិដើម (UNPFII) នៅសម័យប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នាទីក្រុង New York សហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងខែឧសភា ខាងមុខនេះ ។
សូមបញ្ជាក់ថា វៀតណាម ក៏ជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃសេចក្ដីប្រកាសជាសកលនៃអង្គការសហប្រជាតិស្ដីអំពី សិទ្ធិជនជាតិដើម (UNRIP) ផងដែរ ប៉ុន្តែ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម តែងតែលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលវៀត ណាម មិនដែលបានគោរពសិទ្ធិខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុកនៃដែនដីកម្ពុជាក្រោម ឡើយ ។ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជា ក្រោមលើកឡើងថា ភាសា វប្បធម៌ សាសនា និង អក្សរសាស្ត្រខ្មែររបស់ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោម នៅដែនដី កម្ពុជាក្រោម បាន និងកំពុងតែត្រូវប្រឈមនឹងការរំលាយពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ។ នៅពេលថ្មីៗនេះ ត្រាវត្តនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម កាលពីមុនឆ្លាក់ជាអក្សរខ្មែរ តែពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលយួនបានបញ្ជាឲ្យព្រះសង្ឃ គ្រប់វត្តនៅកម្ពុជាក្រោម ធ្វើត្រាជាអក្សរយួន ៕
Comments are closed.