ដោយ ស៊ឺន ចែងចើន
កាលពីសប្តាហ៍មុន លោកអ្នកនាង បានស្តាប់រួចមកហើយ ជុំវិញការសង្ខេបព្រឹត្តិការណ៍រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការរិតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ការថែរក្សាវប្បធម៌ ព្រះពុទ្ធសាសនា និងវត្តអារាម ដែលកើតមានឡើង នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ។ ដោយឡែក នៅថ្ងៃនេះ លោកអ្នកនាង នឹងបានស្តាប់រឿងរ៉ាងទាក់ទង នឹងករណីដីធ្លីវិញម្តង ។ នៅឆ្នាំ ២០២០ វិទ្យុសំឡេងកម្ពុជាក្រោម និងសារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ មានសេចក្តីរាយការណ៍ជាហូរហែ ពីបញ្ហាវិវាទដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាមួយក្រុមឈ្មួញមានអំណាចជនជាតិយួន និង ក្រុមហ៊ុន រួមជាមួយជម្លោះដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃនឹងអាជ្ញាធរដែនដីផងដែរ ។ កន្លងមកពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលចូលរួមតវ៉ា ពីបញ្ហាដីធ្លីនោះ មានដូចជា ខេត្តមាត់ជ្រូក ខេត្តឃ្លាំង ខេត្តព្រះត្រពាំង និងខេត្តក្រមួនស នៃដែនដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលបច្ចុប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសវៀតណាម ។ ហើយការតវ៉ានោះ ក៏មានការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដាក់ពន្ធនាគារជាហូហែរ ។ តើរឿងរ៉ាវទំនាស់ដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងបុគ្គលមានអំណាច និងអាជ្ញាធរវៀតណាម កើតឡើងយ៉ាង ដូចម្តេចខ្លះ? តើមានការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីដោយយុត្តិធម៌ដែរ ឬទេ នៅពេលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ស្វែងរកអន្តរាគមន៍ឲ្យជួយដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីរបស់គេ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម? ។ អ្នកនាង ថាច់ សុជាតា សូមរម្លឹកឡើងវិញ អំពីព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នេះ ជូនលោកអ្នកនាង បានជ្រាប ដូចតទៅ ៖
គ្រាន់តែបើកឆាករឿងដីធ្លីដំបូងគេបង្អស់ក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ពោល គឺ នៅដើមសប្តាហ៍នៃខែឧសភាភ្លាម ក៏មានបញ្ហាភ្លែតតែម្តង ដូចដែលពាក្យចាស់ថា «ពងមាន់កុំចង់ជល់នឹងថ្ម» ដែលចង់សំដៅថា កុំចង់ទៅប៉ះពាល់ជាមួយពួកអ្នកប្រើអំណាច ដើម្បីស្វែងរកប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ។ រឿរ៉ាវនោះ គឺករណីពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅខេត្តក្រមួនស ប្រមាណ ៨០០ នាក់ ជាជនរងគ្រោះនៃការបង្ខំបណ្ដេញ ពីដីធ្លី ទទួលរងនូវអំពើហិង្សា ពីសំណាក់អាជ្ញាធរវៀតណាម ។ ការផ្ទុះហិង្សាជាមួយអាជ្ញាធរវៀតណាម កើតឡើងដោយសារតែ នៅថ្ងៃទី ៥ ខែឧសភា អាជ្ញាធរវៀតណាម រួមមានកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ចចម្រុះ ប៉ូលិស ទាហាន ដែលប្រដាប់ដោយអាវុធ ជាង ១០០ នាក់ បានចុះទៅរឹបអូសយកដីជាង ៣០០០ ហិកតា ។ ប៉ុន្តែ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជំទាស់រហូតផ្ទុះជាអំពើហិង្សា បណ្ដាលឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាង ១០ នាក់រងបួសធ្ងន់ និងស្រាល ។ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមឲ្យដឹងថា ពួកគេបានអាស្រ័យផលលើដីនោះ តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៣ មកម្ល៉េះ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរវៀតណាមមិនព្រមធ្វើប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិឲ្យនោះទេ ។
មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលរងរបួសដោយកម្លាំងចម្រុះ ប្រើហិង្សាបង្ក្រាប ពេលតវ៉ារឿងជម្លោះដីធ្លីជាមួយអាជ្ញាធរវៀតណាម នៃខេត្តក្រមួនស បានដាក់ញតិ្តទៅនាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម លោក ង្វៀន ស្វឹនហ្វុក (Nguyen Xuan Phuc) ដើម្បីសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ទៅអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានឲ្យដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លីនេះឡើងវិញ ដើម្បីផ្ដល់យុត្តិធម៌ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលម្ចាស់ដី ឲ្យបានឆាប់រហ័សជាទីបំផុត ពីព្រោះពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម អាចរស់រានមានជីវិត គឺអាស្រ័យដីស្រែចម្ការ ។
ញាតិ្តចុះថ្ងៃទី ១០ ឧសភា ដោយតំណាងពលរដ្ឋជាកសិកសរខ្មែរក្រោម ចំនួន ១៤៥ គ្រួសារ បានរៀបរាប់ថា «នៅឆ្នាំ ១៩៨២ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម បានមកកាប់ឆ្ការដី នៅតំបន់ភូមិប៉ប្រក់ ដែលដីទាំងនោះ ពីមុនមក ដូនតារបស់ពួកគេ ធ្លាប់បានកាប់ឆ្ការ និងកែប្រែ ព្រមទាំងធ្លាប់ធ្វើស្រែ នៅលើដីទាំងនោះ ។ ការធ្វើស្រែ នៅលើដីនោះ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០០០ ពេលនោះ ក៏ជួបគ្រោះទឹកជំនន់ ចំនួន ៣ ឆ្នាំជាប់ៗ គ្នា ធ្វើឲ្យកសិករខ្មែរក្រោមទាំងនោះ មិនអាចធ្វើស្រែបាន ក៏សម្រេចចិត្តផ្អាកធ្វើធ្វើស្រែលើដីនោះមួយរយៈ ។ លុះដល់ឆ្នាំ ២០០៣ លោក យ័ញ ខូន ជាមេឃុំ និងកញ្ញា សី ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការប្រជាជនឃុំភូមី បានចូលរួមក្នុងអង្គប្រជុំមួយ ដែលធ្វើឡើង នៅក្នុងវត្តប៉ប្រក់ ។ គណៈកម្មាភិបាលទាំង ២ រូបនោះ ក៏បានបំផុសគំនិតកសិករខ្មែរក្រោម ដាំចចូត កសិករទាំងនោះ ក៏យល់ព្រម ហើយបានសួរទៅកម្មាភិបាលឃុំនោះថា តើពួកគេត្រូវដាំចចូតនោះ រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំ? កម្មាភិបាលទាំងនោះ បានឆ្លើយថា រយៈពេល ៤ ឆ្នាំ ។ ពេលដាំបានចចូតហើយ ត្រូវលក់ជូនក្រុមហ៊ុនមួយ ។ ពេលលក់ចចូតនោះ ពេលលខ្លះ រាប់ខែទៅហើយ ប៉ុន្តែ ក្រុមហ៊ុនគ្មានលុយទូទាត់សងថ្លៃចចូតជូនពួកគេឡើយ បានត្រឹមតែជូនបង្កាន់ដៃមកឲ្យពួកគាត់តែប៉ុណ្ណោះ ។ ការធ្វើដូច្នេះ ពួកគេពុំអាចរស់បានឡើយ» ។
ញាតិ្តដដែលនោះ បានសរសរបន្តទៀតថា «លុះដល់ឆ្នាំ ២០០៨ កសិករខ្មែរក្រោម បានលើកទំនប់ធ្វើស្រែបន្តទៅទៀត ស្រាប់តែកម្មាភិបាលឃុំ មករារាំងមិនឲ្យពួកគាត់ធ្វើ ។ ក្រោយមកគណៈកម្មាធិការប្រជាជនឃុំ បានសំណូមពរឲ្យកសិរកខ្មែរក្រោម ធ្វើកិច្ចសន្យាដាំចចូតចំនួន ៤ ឆ្នាំទៀត ។ ដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនឃុំនិយាយថា គណៈកម្មាធិការប្រជាជនឃុំបានធ្វើកិច្ចសន្យាជាមួយក្រុមហ៊ុនហួសទៅហើយ ដូច្នេះ សុំពន្យាពេលជាមួយពួកគេបន្ថែមទៀត រង់ចាំចប់កិច្ចសន្យាសិន ។ តែកសិករខ្មែរក្រោម មិនយល់ព្រម ក៏បានតវ៉ាទៅសាលាស្រុក កៀង លឿង (Kieng Luong) ទន្ទឹមនោះ ក៏បន្តទៅជួបជាមួយគណៈកម្មការជនជាតិខេត្តក្រមួនស (Kieng Giang) ដើម្បីសុំយោបល់ ពេលនោះគណៈកម្មការជនជាតិខេត្ត បានណែនាំឲ្យពួកគេ ធ្វើពាក្យសុំអន្តរាគមន៍ ទៅឃុំ និងស្រុកឲ្យជួយដោះស្រាយ ។ ពួកគេ ក៏បានធ្វើពាក្យដាក់ជូន សាលាឃុំភូមី និង សាលាស្រុកយ៉ាងថាញ់ ឲ្យជួយដោះស្រាយ ក្រោយមក សាលាឃុំបានអញ្ជើញពួកគេឲ្យទៅចូលរួមប្រជុំ ដោយលើកឡើងថា សូមរង់ចាំគោលការណ៍ពីថ្នាក់ខេត្ត និងមជ្ឈិមជាមុនសិន មុន នឹងដោះស្រាយជូន» ។
ញត្តិដដែលនោះ ក៏មិនភ្លេចរំឭក ពីព្រឹត្តិការនៃការប្រើអំពើហិង្សា ពីសំណាក់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ជម្រាបទៅលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម ដែរ ។ ញត្តិនោះ សរសេរក្នុងន័យដើម ថា «នៅថ្ងៃទី ៥ ខែ ៥ ឆ្នាំ ២០២០ កម្មាភិបាលស្រុក ឃុំ សហការជាមួយកងកម្លាំងនគរបាល ដោយមានវត្តមានរបស់លោក ឡេ វ៉ាន់ម៉ុង ប្រធានគណៈកម្មាធិការប្រជាជនឃុំភូមីផង សរុបចំនួន ប្រហែល ១០០ នាក់ បានមករារាំង វាយប្រហារ និងបោកគ្រាប់បែកផ្សែង ចំនួន ៣ គ្រាប់ ទៅលើប្រជាពលរដ្ឋយើងខ្ញុំ ធ្វើឲ្យពលរដ្ឋយើងខ្ញុំសន្លប់ បាត់ស្មារតី ដើម្បីពួកគេសម្រុកចូលបង្ក្រាបយើងខ្ញុំ បណ្តាលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋយើងខ្ញុំរងរបួសធ្ងន់ និងស្រាលជាង ១០ នាក់ ដែលនៅក្នុងនោះ មានប្រជាពលរដ្ឋយើងខ្ញុំ ៦ រូប ត្រូវរងរបួសជាទម្ងន់» ។
ស្របពេល ដែលខ្មែរក្រោម នៅដែនដីកំណើតរបស់ខ្លួន កំពុងស្វែងរកអន្តរាគមន៍ ពីរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ឲ្យដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីនេះ វិទ្យុអាស៊ីសេរី បានរាយការណ៍ថា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ ពីក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ឲ្យជំរុញវៀតណាម ឲ្យផ្ដល់ដីទៅខ្មែរក្រោមវិញ ។ ក្នុងលិខិតទៅមន្ត្រីផ្នែកប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងការងារ នៃការិយាល័យកិច្ចការអាស៊ីខាងកើត និងប៉ាស៊ីហ្វិច សហព័ន្ធស្នើឲ្យអាមេរិក និងប្រទេសម្ចាស់ជំនួយផ្សេងទៀត ត្រូវជួយគាបសង្កត់អាជ្ញាធរកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ដើម្បីផ្ដល់ដីខ្មែរដល់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម វិញ ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីដដែល រាយការណ៍បន្តថា សមាគមខ្មែរក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ ដែលមានមូលដ្ឋាន នៅកម្ពុជា ក៏បានដាក់សំណើទៅក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យអន្តរាគមន៍ទៅវៀតណាម ឲ្យដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីដល់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែរ ។ ប៉ុន្តែ មន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង លើកឡើងថា ខ្មែរក្រោមឋិត នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម ដូច្នោះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនអាចដោះស្រាយឲ្យបានទេ ។ ប៉ុន្តែ ការអះអាងនេះ ផ្ទុយទៅ នឹងសកម្មភាពរបស់វៀតណាម ដែលតែងតែស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជួយដល់ជីវភាពជនអន្តោរប្រវេសន៍វៀតណាម ហើយកម្ពុជា ក៏ធ្លាប់ផ្តល់ដីឲ្យជនជាតិវៀតណាម រាប់រយគ្រួសារទៀតផង ។
ទាក់ទងទៅនឹងការរំលោភដីធ្លីពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនេះ នាយករងទទួលបន្ទុកកិច្ចការតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការយូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន (Phil Robertson) ថែ្លងប្រាប់វទ្យុអាស៊ីសេរី ថា ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ជាអ្នកគ្រប់គ្រងដីទាំងស្រុង នៅក្នុងប្រទេសនេះហើយ ទើបបានបណ្ដាលឲ្យមានវិបត្តិដីធ្លី កើតឡើងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ នៅទូទាំងប្រទេស ។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋចាកចេញពីដីធ្លីរបស់ពួកគេ ហើយក៏បានបង្កអំពើហិង្សាទៀតផង ។
លោក ហ្វីល រ៉ូបឺតសុន សង្កត់ធ្ងន់ យ៉ាងដូច្នេះថា «រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានកាន់កាប់ដីធ្លី ហើយតែងតែប្រើប្រាស់កម្មសិទ្ធិនេះ ដើម្បីដាក់ការត្រួតត្រាទៅលើដីធ្លីរបស់សហគមន៍ ។ ជាក់ស្ដែង ដូចករណីដីពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ដែលបានកាន់កាប់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៣ ជាដើម ដែលត្រូវវៀតណាមបង្ខំបណ្ដេញចេញ ដោយសំអាងលើហេតុផលមួយចំនួន ។ ការបង្ខំបណ្ដេញចេញនេះ បណ្ដាលឲ្យកើតមានអំពើហិង្សា គេចមិនផុតនោះទេ ដោយសារតែពលរដ្ឋរស់នៅអាស្រ័យផលលើដីស្រែចម្ការ ។ ដីធ្លីចម្ការមានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ជីវិតរស់នៅរបស់ពួកគេ ។ ករណីអំពើហិង្សាកើតឡើងនៅខេត្តកៀងយ៉ាងនេះ បណ្ដាលឲ្យខ្មែរក្រោម ១០ នាក់រងរបួស បង្កឡើងដោយកងសន្តិសុខវៀតណាម ។ ករណីនេះ ជាឧទាហរណ៍ បានប្រើប្រាស់អំណាចរំលោភសិទ្ធិរបស់ខ្មែរក្រោម និងសហគមន៍ពួកគេ» ។
សំណុំរឿងបណ្ដេញពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ចេញពីដីធ្លី នៅមិនទាន់ចប់តែត្រឹមតែការប្រើអំពើហិង្សាប៉ុណ្ណោះទេ ។ ដោយនៅមិនទាន់អស់ចិត្ត នៅមួយខែក្រោយមក គីនៅយប់ថ្ងៃទី ៧ មិថុនា អាជ្ញាធរវៀតណាម នៃខេត្តក្រមួនស បានចុះចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារ ដែលមានសមាជិក ៦ នាក់ ក្នុងមានស្ត្រីម្នាក់ទើបសម្រាលកូនជាង ១ ខែផង ដោយចោទប្រកាន់ថា ពួកគេដឹកនាំបះបោរធ្វើការទន្ទ្រានយកដី ដែលកំពុងមានជម្លោះទំហំជាង ៣.០០០ ហិកតា ។
លោកស្រី ហ្វិន ធីហូវ ដែលត្រូវអាជ្ញាធរវៀតណាមចាប់ខ្លួន ប៉ុន្តែ ត្រូវដោះលែងមកវិញ និងជាប្អូនស្រីលោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ប្រាប់វិទ្យុសំឡេងកម្ពុជាក្រោម ថា នៅយប់ថ្ងៃទី ៧ មិថុនា ខណៈអ្នកស្រី កំពុងបំបៅដោះកូន ស្រាប់តែកម្លាំងសមត្ថកិច្ចចម្រុះរបស់អាជ្ញាវៀតណាម ប្រមាណជាង ៥០ នាក់ បានសម្រុកចូលដល់ក្នុងផ្ទះ រួចវាយទាត់ធាក់ និងប្រើដំបងឆក់ពួកអ្នកស្រី ហើយចាប់ខ្លួនប្តីអ្នកស្រី និងអ្នស្រី រួមទាំងសមាជិកគ្រួសារ ៤ នាក់ផ្សេងទៀត ទាំងដែលអ្នកខ្លះ កំពុងតែដេកលង់លក់ទៅហើយនោះ វាយខ្នោះបញ្ជូនឡើងឡាន យកទៅសាលាឃុំប៉ប្រក់ ។
លោកស្រី ហ្វិន ធីហូវ រៀបរាប់ទៀតថា ពេលបញ្ជូនដល់សាលាឃុំ ក្រោយការសាកសួរជាង ២ ម៉ោង អាជ្ញាធរវៀតណាម បានដោះលែងអ្នកស្រី ប្ដីអ្នកស្រី និងសាច់ញាតិទាំងអស់ ៤ នាក់ឲ្យមកផ្ទះវិញ ដោយឡែក ចំពោះបងប្រុសរបស់អ្នកស្រី គឺ លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប អាជ្ញាធរវៀតណាម មិនដោះលែងនោះទេ ដោយបញ្ជូនបន្តទៅឃុំខ្លួន នៅសាលាស្រុក កៀង លឿង ក្នុងខេត្តក្រមួនស ។
យើងមិនទាន់ទៅណាឆ្ងាយ ពីសំណុំរឿងដីធ្លី នៅខេត្តក្រមួនស នៅឡើយទេ! ឥឡូវ ខ្ញុំសូមអញ្ចើញលោកអ្នកនាង មកតាមដាន ករណីជុំវិញរឿងសិករខ្មែរក្រោម គឺ លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ដែលអាជ្ញាធរខេត្តនេះ ចុះចាប់ខ្លួនលោក ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងដីធ្លី កាលពីថ្ងៃទី ៧ មិថុនា ដោយចោទប្រកាន់ថា លោកដឹកនាំបះបោរធ្វើការទន្ទ្រានយកដី ដែលកំពុងមានជម្លោះទំហំជាង ៣.០០០ ហិកតារ ។ ការចាប់ខ្លួន លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ដោយសារតែលោក ជាអ្នកស៊ីឈ្នួលបើកត្រាក់ទ័រឈូសឆាយលើដីស្រែឲ្យពលរដ្ឋចំនួន ១៤៥ គ្រួសារ នៅភូមិប៉ប្រក់ ឃុំប៉ប្រក់ ស្រុកកៀងលឿង ខេត្តក្រមួនស កាលពីថ្ងៃទី ៥ ខែឧសភា ២០២០ ដោយលោក បានបើកអេស្កាវ៉ាទ័រ ដើម្បីរារាំងអាជ្ញាធរវៀតណាម ប្រដាប់ដោយអាវុធជាច្រើនរយនាក់ ចុះទៅហាមឃាត់ និងរឹបអូសយកដីស្រែ ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋកំពុងប្រើប្រាស់ ។
នៅថ្ងៃទី ៤ ខែកញ្ញា កសិករខ្មែរក្រោមម្នាក់ ដែលអាជ្ញាធរខេត្តក្រមួនស បានចាប់ និងឃុំខ្លួនពាក់ព័ន្ធករណីជម្លោះដីធ្លី គឺលោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ត្រូវបានអាជ្ញធរក្នុងខេត្តនេះ សម្រេចដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំជាបណ្ដោះអាសន្ន ។
ប្រភពព័ត៌មាន ពីអង្គការប្រជាជាតិ និងប្រជាជាជនគ្មានតំណាង ហៅកាត់ថា UNPO ឲ្យដឹងថា សេចក្ដីសម្រេចដោះលែង លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ឲ្យនៅក្រៅឃុំជាបណ្ដោះអាសន្ន កាលពីថ្ងៃទី ៤ ខែកញ្ញា គឺដោយសារតែការស៊ើបអង្កេតកន្លងមករបស់អាជ្ញាធរវៀតណាម អស់រយៈពេល ៣ ខែ ប៉ុន្តែ រកមិនឃើញពីទោសកំហុសរបស់គាត់ ។
បើតាមអង្គការ UNPO ដដែល ឲ្យដឹងទៀតថា បើទោះបីជាអាជ្ញាធរវៀតណាម បានដោះលែងឲ្យ លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប នៅក្រៅឃុំបណ្តោះអាសន្នក្តី ប៉ុន្តែ លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ត្រូវបានដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការតាមដានយ៉ាងតឹងតែង ពីសំណាក់អាជ្ញាធរដដែល ពោល គឺលោកមិនអាចផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅ និងហាមមិនឲ្យចាកចេញពីលំនៅឋាន ឬធ្វើដំណើរទៅបរទេសជាដើម ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរឡើយ ។ ក្រៅពីនេះ អាជ្ញាធរវៀតណាម ក៏បង្គាប់ឲ្យលោក ត្រូវចូលខ្លួនទៅបំភ្លឺ នៅចំពោះមុខអាជ្ញាមូលដ្ឋានជារៀងរាល់ខែផង ។
លោកអ្នកនាងជាទីមេត្រី! ចំពោះការដោះលែង កសិករខ្មែរក្រោម ដែលទើបតែចេញពីមន្ទីរឃុំឃាំង ដែលមិនទាន់ស្គាល់ទិស ត្បូង ជើង លិច កើត នៅខាងណាផង ស្រាប់តែនៅថ្ងៃទី ១០ ខែតុលា អាជ្ញាធរយួន នៅខេត្តក្រមួនស រៀបចំសំណុំរឿងបញ្ជូនកសិករខ្មែរក្រោម ទៅតុលាការ ដោយចោទប្រកាន់ពួកគាត់ ពីបទប្រើអំពើហិង្សាមកលើកម្លាំងសមត្ថកិច្ច ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍តវ៉ារឿងវិវាទដីធ្លីអូសបន្លាយយូរអង្វែងអស់ជាច្រើនឆ្នាំ បណ្តាលឲ្យមនុស្សប្រុសស្រីរងរបួសធ្ងន់ស្រាលប្រមាណជាង ១០ នាក់ ។
បើតាមក្រុមមគ្រួសារសាច់ញាតិ ដែលរងគ្រោះដោយសារតែការបណ្ដេញចេញពីដីធ្លីម្នាក់ ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុសំឡេងកម្ពុជាក្រោម ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី ១០ ខែតុលាថា យ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្សជិត ៣០ នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរវៀតណាម កោះហៅដើម្បីសួរចម្លើយ ។ ក្នុងនោះ មនុស្សចំនួន ៤ នាក់ ត្រូវអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច កំពុងចាត់វិធានការកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនខ្លួនទៅតុលាការ ពាក់ព័ន្ធ នឹងការចោទប្រកាន់ករណីប្រើអំពើហិង្សាមកលើកម្លាំងសម្ថកិច្ចវៀតណាម ជុំវិញបញ្ហាជម្លោះដីធ្លី នៅខេត្តក្រមួនស ។
សាច់ញាតិរបស់ជនរងគ្រោះដដែលនេះ បញ្ជាក់ថា អ្នកទាំង ៤ នាក់ ដែលអាជ្ញាធរសម្រេចបញ្ជូនទៅកាន់តុលាការនោះ រួមមានលោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប អាយុ ៤១ ឆ្នាំ (ជាអ្នកស៊ីឈ្នួលបើកអេស្កាវ៉ាទ័រ) លោក តៀន ដាម អាយុ ២៨ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) តៀន ណាម អាយុ ២៨ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) និងលោកយាយ ធី ភិច អាយុ ៧១ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) ។ ចំណែកពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមជាប់ពាក់ព័ន្ធចំនួន ២៣ នាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានអាជ្ញាធរម្រេចដាក់ពិន័យរដ្ឋបាល ដោយពិន័យជាប្រាក់ក្នុងម្នាក់ៗ ចាប់ពីបីលានដុងទៅបួនលានដុង ឬស្មើ នឹង ១៥០ ដុល្លារ ទៅ ២០០ ដុល្លារ ។
ដោយមិនរង់ចាំពេលយូរ ដើម្បីចោទប្រកាន់កសិករខ្មែរក្រោម ឲ្យមានទោសទណ្ឌ តុលាការខេត្តក្រមួនស នៃរដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម នៅថ្ងៃទី ៣ ខែធ្នូ បានប្រកាសសាលក្រមផ្ដន្ទាទោសពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាជនរងគ្រោះនៃការបង្ខំបណ្តេញពីដីធ្លីស្រែចំការចំនួន ៤ នាក់ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ពី ៦ ខែទៅ ២ ឆ្នាំកន្លះ ពីបទប្រើអំពើហិង្សាមកលើកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច និងបទប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរសាធារណៈ ដែលជាសំណុំរឿងដីធ្លី កាលពីដើខែឧសភា ឆ្នាំ ២០២០ កន្លងទៅ ។
នៅក្នុងអង្គសវនាការ ដែលប្រើពេលពេញមួយថ្ងៃ ចាប់ពីម៉ោង ៨ ព្រឹក ដល់ម៉ោង ៥ រសៀល នោះ លោក ហ្វិន វ៉ាំងឌែប ត្រូវបានតុលាការរកឃើញថា មានទោសពីបទប្រើអំពើហិង្សាមកលើកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ច និងបទប្រឆាំងនឹងអាជ្ញាធរសាធារណៈ ក្នុងសំណុំរឿងចេញមុខតវ៉ាករណីជម្លោះដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាមួយរដ្ឋអំណាចយួន ដោយផ្តន្ទាទោស ២ ឆ្នាំកន្លះ ។
ចំណែក កសិករខ្មែរក្រោម បីនាក់ផ្សេងទៀត ក៏ត្រូវបានតុលាការស្រុក យ៉ាង ថាញ់ នៃខេត្តក្រមយនស កាត់ទោសពីបទចោទដូចគ្នានេះដែរ ។ ពួកគេទាំងបីនាក់នោះ រួមមាន លោក តៀន ដាម អាយុ ២៨ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) ផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ២ ឆ្នាំ ៣ ខែ លោក តៀន ណាម អាយុ ២៨ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) ផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ ១ ឆ្នាំ និងលោកយាយ ធី ភិច អាយុ ៧១ ឆ្នាំ (ជាម្ចាស់ដី) ផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់ ១ ឆ្នាំ តែដាក់ឲ្យស្ថិតក្នុងការព្យួរទោសមានលក្ខខណ្ឌ ។
ក្រៅពីកសិករខ្មែរក្រោម ទាំងបួននាក់ ដែលត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ខាងលើ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាប់ពាក់ព័ន្ធចំនួន ២៣ នាក់ផ្សេងទៀត ត្រូវបានអាជ្ញាធរម្រេចដាក់ពិន័យរដ្ឋបាល ដោយពិន័យជាប្រាក់ក្នុងម្នាក់ៗ ចាប់ពីបីលានដុងទៅបួនលានដុង ឬស្មើ នឹង ១៥០ ដុល្លារ ទៅ ២០០ ដុល្លារ ។
ទាក់ទង នឹងការកាត់ទោសកសិករខ្មែរក្រោមនេះដែរ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម មានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានបន្ទាន់មួយ ដោយថ្កោលទោសអាជ្ញាធរវៀតណាម ដែលបានកាត់ទោស កសិករខ្មែរក្រោម ចំនួនបួននាក់ ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ក្នុងម្នាក់ៗ ពី ១ ឆ្នាំ ទៅ ២ ឆ្នាំកន្លះ ទាំងអយុត្តិធម៌ ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ចុះថ្ងៃទី ៦ ខែធ្នូ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានអំពាវនាវឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ ជំរុញឲ្យប្រទេសវៀតណាម ទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់មកលើកសិករខ្មែរក្រោម ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលលើកឡើងទៀតថា ពួកគេជាកសិករខ្មែរក្រោម មានជីវភាពក្រីក្រខ្វះខាត ដោយសារតែរងផលប៉ះពាល់នៃវិបត្តិជំងឺកូវីដ-១៩ ។ ដូច្នេះ ពួកគេត្រូវការដីស្រែចំការរបស់ពួកគេ ដើម្បីធ្វើកសិកម្មបង្កបង្កើនផល សម្រាប់ផ្គត់ផ្គងគ្រួសាររបស់ពួកគេ ដ្បិតតាំងកំឡុងពេលមានជំងឺរាតត្បាតនេះមក កសិកខ្មែរក្រោមរងគ្រោះដីធ្លី ធ្លាក់ខ្លួនទីទាល់ក្រ ។
ដោយបិទបញ្ចប់ការកាត់ទោសរបស់តុលាការវៀតណាម នៅខេត្តក្រមួនស ដែលផ្តន្ទាទោសឲ្យកសិករខ្មែរក្រោម ៤ នាក់ឲ្យជាប់គុកពី ១ ឆ្នាំ ទៅ ២ ឆ្នាំកន្លះ ក្នុងសំណុំរឿងដីធ្លី ទាំងអយុត្តិធម៌នោះ ។ នាងខ្ញុំ សូមជម្រាបជូននូវរឿងរ៉ាវ ដ៏អយុត្តិធម៌មួយទៀត ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងដីធ្លីនេះដែរ ប៉ុន្តែ កើតមានឡើង នៅខេត្តព្រះត្រពាំងវិញម្តង ។ ដំណើររឿងនេះ កើតឡើង នៅពេលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារ នៅខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលវៀតណាម ដាក់ឈ្មោះថ្មីថា ខេត្តត្រាវិញ ដែលមានបញ្ហាដីធ្លី កំពុងជួបបញ្ហាក្នុងការរស់នៅ ព្រោះតែឈ្មួញដីធ្លីមានអំណាចជាជនជាតិយួនម្នាក់ បានបិទទ្វាររបងចេញចូលលើដីមានជម្លោះ ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមួយគ្រួសារនោះ មិនអាចធ្វើដំណើរចេញចូល ទៅកាន់ផ្លូវសាធារណៈបាន ។
អ្នកមានលុយ និងមានអំណាចជាជនជាតិយួនម្នាក់ កាលពីថ្ងៃទី ១២ ខែធ្នូ ចុះមកបិទទ្វាររបងចេញចូលផ្ទះរបស់ខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារ នៅភូមិក្រសាំង អនុសង្កាត់ទី ៩ សង្កាត់ទី ៩ ទីក្រុងព្រះត្រពាំង ខេត្តព្រះត្រពាំង ដែលមានប័ណ្ណកាន់កាប់ដីធ្លី ឬប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របច្បាប់ តាំងតែពីឆ្នាំ ១៩៧៩ ។ ឈ្មួញរកស៊ីដីរូបនោះ បានយកគ្រឿងចក្រកាយផ្ដាច់ផ្លូវ និងយកបង្គោលភ្លើងធំៗ ជាច្រើនដើម រួចធ្វើរបងបិទផ្លូវចេញចូលសាធារណៈ មិនឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារ ចេញចូលកន្លែងស្នាក់នៅ ។
លោក គឹម សុខន ដែលជាម្ចាស់មានកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្រប់ច្បាប់ បានរៀបរាប់អំពីសកម្មភាពឈូសឆាយរបស់ឈ្មួញរកស៊ីដីធ្លី បានប្រើឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនបំពានមកលើពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ស្លូតត្រង់ ។ លោកថា នៅកន្លែងកើតហេតុនោះ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងគរបាល បានចុះមកឃ្លាំមើលដោយផ្ទាល់ដែរ តែមិនបានដោះស្រាយបញ្ហានេះ ជូនគ្រួសារលោកនោះទេ ។
លោក គឹម សុខន បានឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា ផ្លូវនេះ ជាផ្លូវចេញចូលដីផ្ទះរបស់លោកទៅកាន់ផ្លូវសាធារណៈ ដូច្នេះ ទោះជាកំពុងមានវិវាទដីធ្លីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏តុលាការមិនត្រូវសម្រេចឲ្យបិទផ្លូវនេះដែរ ។ ពលរដ្ឋរូបនេះ ស្នើទៅអាជ្ញាធរខេត្ត ជួយអន្តរាគមន៍ឲ្យមានការបើកផ្លូវនេះឡើងវិញ ។
ជុំវិញរឿងនេះ កាលពីថ្ងៃទី ១០ ខែវិច្ឆិកា កន្ហងទៅនេះ អាជ្ញាធរវៀតណាម បានចុះបិទទ្វាររបងចេញចូលផ្ទះរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមមួយគ្រួសារនេះម្តងរួចហើយ តែក្រោយមក គ្រួសារខ្មែរក្រោមនោះ បានវាយកម្ទេចចោលវិញ ។ ការបិទទ្វាររបងចេញចូលផ្ទះនេះដែរ គឺធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីនាយកដ្ឋានអនុវត្តសាលដីការដ្ឋប្បវេណីខេត្តព្រះត្រពាំង នៃរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កាលពីថ្ងៃទី ៥ ខែវិច្ឆិកា បានកោះហៅក្រុមគ្រួសារជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ទៅចុះហត្ថលេខាទទួលស្គាល់ លើការអនុវត្តសាលក្រមជាស្ថាពររបស់តុលាការ តែគ្រួសារខ្មែរក្រោមបានបដិសេធសេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការ ហើយលើកឡើងថា ទង្វើរបស់អាជ្ញាធរដែលសហការនឹងជនជាតិយួនោះ ជាការរំលោភបំពាន និងមាក់ងាយដល់ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុក ។
ចំណែក ឈ្មួញរកស៊ីដី ជនជាតិយួនឈ្មោះ កៅ អាញ់ ឡៀក (Cao Anh Liệt) ដែលជាអ្នកមកតាំងទីលំនៅថ្មី ដោយទិញដីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នៅក្បែរផ្ទះរបស់ជនរងគ្រោះដីធ្លី នៅឆ្នាំ ២០០៣ ។ ក្រោយមក លោក កៅ អាញ់ ឡៀក បានទន្ទ្រានដណ្ដើមយកដីធ្លីចិញ្ចើមថ្នល់នៅមុខផ្ទះរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមនោះ និងបានបិទផ្លូវមិនឲ្យធ្វើដំណើរចេញចូលទៅផ្លូវសាធារណៈ ។
ក្រោយទទួលរងនូវអំពើអយុត្តិធម៌ ក្រុមគ្រួសារខ្មែរក្រោមនោះ ក៏បានរប្តឹងផ្តល់ជនជាតិយួន ដែលរំលោភយកដីកម្មសិទ្ធិ ទៅកាន់តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ នៅខេត្តព្រះត្រពាំង រាប់តាំងពីតុលាការជាន់ទាប រហូតតុលាការជាន់ខ្ពស់ តែតុលាការ នៅតែកាត់ឲ្យគ្រួសារលោកចាញ់ក្តីជនជាតិយួនដដែល ។
បើតាមការលើកឡើងរបស់គ្រួសារជនរងគ្រោះ អះអាថា ការដោះស្រាយជម្លោះដីធ្លីកន្លងមក គ្មានលទ្ធផលសមរម្យណាមួយ ដែលពួកគេអាចទទួលយកបាននោះទេ ពោល គឺអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ តែងតែអូសបន្លាយពេលវេលា ប្រើល្បិចកល់គ្រប់សព្វបែបយ៉ាង និងលំអៀងទៅខាងជនជាតិយួន ដែលជាអ្នកមានអំណាចខាងទឹកលុយ ។ បន្ថែមពីលើនេះ តុលាការយួន នៅខត្តព្រះត្រពាំង ក៏បង្គាប់ឲ្យសងសំណងជំងឺចិត្ត ជិត ៩ លានដុង ទៅជនជាតិយួន ដែលរំលោភបំពានទ្រព្យសម្បត្តិដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម និងប្រកាសសាលដីកាបិទផ្លូវប្តឹងតវ៉ាលើសំណុំរឿងដីធ្លីនេះទៀតផង ។
ដោយមើលឃើញពីភាពអយុត្តិធម៌ របស់អ្នកមានអំណាច ដែលឃុបឃិតជាមួយអាជ្ញាធរយួន នៅខេត្តព្រះត្រពាំង សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដែលមានមូលដ្ឋាន នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានលើកយកបញ្ហានេះ រាយការណ៍ទៅអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនានា ដើម្បីអន្តរាគមន៍ ទៅរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ឲ្យឈប់រំលោភបំពានសិទ្ធិលើខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុក ។
លោក ត្រឹង ម៉ាន់ រិន្ទ ជាប្រធានផែនការ នៃ សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បានថ្លែងថា សហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមកំពុងសិក្សាលើករណីនេះ និងថា សហព័ន្ធនឹងរៀបចំធ្វើរបាយការណ៍ផ្ញើទៅ អង្គការអន្តរជាតិនានា ឲ្យបានជ្រាបអំពីបញ្ហានេះ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរំលោភសិទ្ធិរបស់យួនលើខ្មែរក្រោមម្ចាស់ស្រុក ៕
