FULRO ចលនារួមរបស់ជនជាតិចាម្ប៍ ម៉ុងតាញ៉ា និងខ្មែរក្រោម បង្កើតដោយ សម្ដេច សីហនុ
ដោយ ថាច់ សារុម – សារព័ត៌មានព្រៃនគរ
ថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៤ នៅកម្ពុជា ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្ដម សីហនុ ជាប្រធានបានបង្កើតរណសិរ្សតស៊ូរួមរបស់ជនជាតិ ដែលត្រូវគេ ជិះជាន់( Front Uni de Lutte des Races opprimées FULRO ) ។ រណសិរ្សនេះ រួមមាន រណសិរ្សរំដោះចាម្ប៉ា ( Front de Libération du Champa ) ដឹកនាំដោយលោក LES KOS SEM ឧត្ត- មសេនីយ៍ទាហានឆត្រយោង ជាជនជាតិចាម្ប៍ សញ្ជាតិខ្មែរ ) និង រណសិរ្សតស៊ូខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ( Front de Libération du Kampuchea Krom ) ដឹកនាំដោយ លោក ចៅ តារា និង រណស្សិររំដោះខ្ពង់រាប ( Front de Libé ration des Hauts Plateaux FLHP ) ដឹកនាំដោយ លោក Y BHAM ENUOIL ។
ពាក្យថា FULRO គឺជាអក្សរសរសេរកាត់មកពី ភាសាបារាំងថា Front Uni de Lutte des Races opprimées មានន័យថា រណសិរ្សតស៊ូរួម របស់ជនជាតិដែលត្រូវគេជិះជាន់ គឺជាអង្គការនយោ បាយមួយ បានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៦៤ ដឹក នាំ កងកម្លាំងដោយពួកជនជាតិភាគតិច នៅដំបន់កំពង់រាប ដើម្បីទប់ទល់នឹងរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋវៀតណាមពីឆ្នាំ ១៩៦៤ ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៥ និងរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្តយួនពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៩២ ហើយត្រូវបានរំសាយពេលដែលទាហាន FULRO ចំនួន ៤០៧ នាក់បានចេញប្រគល់សព្វាវុធដល់ទាហានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ១៩៩២ ។ ទីបំផុត ចលនា FULRO ក៏បានបញ្ចប់ ។
១.ចលនា Bajaraka ៖
ថ្ងៃទី ០១ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៥៨ មានបញ្ញវ័ន្តជនជាតិម៉ុងតាញ៉ាមួយចំនួននាំមុខដោយលោក Y Bham Enuoil ជាជនជាតិ អេឌេបានបង្កើតចលនា Bajaraka ឡើង ក្នុងគោលបំណងដើម្បីទាម ទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋវៀតណាម បញ្ឈប់ជា បន្ទាន់នូវគោលនយោបាយប្រកាន់ពូជសាសន៍ចំពោះជនជាតិភាគតិច ។
ពាក្យថា BaJaRaKa គឺជាអក្សរសរសេរកាត់មកពីឈ្មោះជនជាតិទាំង ៤ នៅដំបន់ខ្ពង់រាបរួមចូលគ្នា Bahnar ( ជនជាតិបា ណា) Djarai ( ជនជាតិយ៉ារៃ ) Rhadé (ជនជាតិអេឌេ) និង Kaho (ជនជាតិកើហរ) ។
ថ្ងៃទី ២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៨ ចលនា Bajaraka បានផ្ញើលិខិតដល់ស្ថានទូតបារាំងស្ថានទូតអាមេ រិកកាំង និងអង្គការសហ ប្រជាជាតិព្រមាននូវអំពើប្រកាន់ពូជសាសន៍របស់រដ្ឋាភិបាល និងសុំសំណូមពរឲ្យប្រទេសមហាអំណាចជួយជ្រៀតជ្រែក ក្នុងរឿង នេះដើម្បីជនជាតិម៉ុងទទួលបានឯករាជ្យក្នុងក្រុមសហភាពបារាំងសែសឬទទួលបានឯករាជ្យក្រោមការដឹកនាំ របស់អាមេរិកកាំង ។
ខែសីហា និង ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៥៨ ចលនា Bajaraka បានចាត់តាំងធ្វើបាតុកម្មជាច្រើនកន្លែងដូចជានៅ KON TUM , PLEIKU , BUON MA THUOC ជាដើម ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ចយួនបង្ក្រាបយ៉ាងចាស់ដៃ ឯពួកមេចលនាត្រូវបានចាប់ដាក់ ពន្ធនាគារ ។
២. រណសិរ្សរំដោះខ្ពង់រាប៖
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៥៦ ក្នុងយុទ្ធសាស្ត្របង្ក្រាបកុម្មុយនិស្តរបស់អាមេរិកកាំងពួកទីប្រឹក្សាយោធាអាមេរិកកាំងបានបំពាក់អាវុធដោយ ផ្ទាល់ដល់យុវជនម៉ុងតាញ៉ាបង្កើតជាក្រុមតស៊ូជនជាតិម៉ុងតាញ៉ា (Civilian Indigenous Defense Group CIDG ) និងកងកម្លាំងពិសេស ។
ឆ្នាំ ១៩៦៣ ក្រោយការរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ លោក NGO DINH DIEM ពួកមេដឹកនាំចលនា BAJARAKA ត្រូវបានដោះ លែង ។ លោក PAUL NUR អនុប្រធានចលនា BAJARAKA ត្រូវបានតែងតាំងធ្វើជាអភិបាលរងខេត្ត KON TUM លោក Y BHAM ENUOIL ប្រធានចលនា BAJARAKA ត្រូវបានតែងតាំងធ្វើជាអភិបាលរងខេត្ត DACLAC ។
ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៦៤ ពួកមេចលនា BAJA RAKA មានការគាំទ្រពីអាមេរិកកាំងក៏បានរួបរួម ជាមួយជនជាតិម៉ុងតាញ៉ាដទៃ ទៀតនឹងជនជាតិចាមនៅភាគកណ្តាលបង្កើត ជារណស្សិររំដោះកំពង់រាប (ភាសាបារាំងថា៖ Front de libération des Hauts Plateaux FLHP ) ។ រណសិរ្សនេះចែកចេញជាពីរក្រុម៖
ក្រុមតស៊ូដោយសន្តិវិធីដឹកនាំដោយលោក Y Bham Enuoil ។
ក្រុមតស៊ូដោយហិង្សាដឹកនាំដោយលោក Y Bhon Adrong ។
ចាប់ពីខែមីនាដល់ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៦៤ ក្រុមតស៊ូដោយហិង្សា ត្រូវបានបោសសំអាត អ្នកដែលនៅសែសសល់ក៏នាំគ្នារត់គេច ខ្លួនមកពួនក្នុងដែនដីកម្ពុជាបង្កើតជាជំរំនៅ Rolland ( Camp le Rolland) ខេត្តរតនគិរីជិតព្រំដែនវៀតណាមប្រហែល ១៥ គីឡូម៉ែត្រហើយចាប់ផ្តើមបន្តជ្រើសរើសយុវជនម៉ុងតាញ៉ាដើម្បីចូលរួមចលនា FLHP ប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋវៀត ណាម ។
ថ្ងៃទី ១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៤ ក្រុមតស៊ូជនជាតិម៉ុងតាញ៉ាក្រោកឡើងប្រយុទ្ធវាយលុកយកបានប៉ុស្តិ៍ វ៉ាងឌឹក (QUANG DUC) និងដាក ឡាក់ (DAC LAC) សម្លាប់ទាហានយួន ៣៥ នាក់ , ចាប់ ប្រធានស្រុក ឌឹក ឡឹប ( DUC LAP ) គ្រប់គ្រងប៉ុស្តិ៍វិទ្យុបួង ម៉ាទួក ( BUON MA THUOC ) ប្រកាសជាប្រទេសឯករាជ្យមួយ ។
ថ្ងៃទី ២០ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៤ នាយឧត្តមសេនីយ៍ វ៉ិញ ឡុក មេបញ្ជាការយុទ្ធសាស្ត្រភូមិភាគ II បានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំង ហើយ លោកបញ្ជាឲ្យកងពលធំលេខ ២៣ ថ្មើរជើង និងកងវរសេនាតូចមួយឈ្មោះកងកម្លាំងពិសេសនិង រថក្រោះទៅលោមព័ទ្ធប៉ុស្តិ៍វិទ្យុ និងប៉ុស្តិ៍ដែលសត្រូវកាន់កាប់ពេលដែលកងទាហានរៀបចំនឹងកំទេចស្រាប់តែនាយឧត្តមសេនីយ៍វ៉ិញឡុកទទួលបានការព្រមានរបស់ ស្ថានទូតអាមេរិកថា គួរតែអនុគ្រោះ ។
៣. រណសិរ្សតស៊ូរួមបស់ជនជាតិដែលត្រូវគេជិះជាន់ ( FULRO ) ៖
ថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៤ នៅកម្ពុជា មាន សម្តេច សីហនុ ជាប្រធានបានបង្កើតរណសិរ្សតស៊ូរួមរបស់ជនជាតិដែលត្រូវគេ ជិះជាន់(ភាសាបារាំង៖ Front Uni de Lutte des Races opprimées FULRO ) ។រណសិរ្សនេះ រួមមាន៖
រណសិរ្សរំដោះចាម្ប៉ា៖ ( Front de Libération du Champa ) ដឹកនាំដោយលោក LES KOS SEM ឧត្តមសេនីយ៍ ទាហានឆត្រយោងជាជនជាតិចាម្ប៍សញ្ជាតិខ្មែរ ) ។
រណសិរ្សតស៊ូខ្មែរកម្ពុជាក្រោម៖ ( Front de Libération du Kampuchea Krom ) ដឹកនាំដោយ លោក ចៅ តារា ។
រណស្សិររំដោះខ្ពង់រាប ( Front de Libé ration des Hauts Plateaux FLHP ) ដឹកនាំដោយ លោក Y BHAM ENUOIL ។
ទង់របស់ FULRO មានរូប ៤ ជ្រុងទ្រវែង, ឆ្នូត ៣ ,ពណ៌ខៀវ (តំណាងឲ្យមហាសមុទ្រ) ពណ៌ក្រ ហម (តំណាង ឲ្យការតស៊ូ) ព៌ណខៀវបៃតង (តំណាងឲ្យព្រៃភ្នំ) ហើយមានផ្កាយ ៣ ពណ៌ស (តំណាងឲ្យរណសិរ្ស ទាំង ៣ របស់ FULRO គឺចម្ប៉ា, ម៉ុងតាញ៉ា និង ខ្មែរក្រោម ។
ចលនា FULRO មានក្រសួង ៣ សម្រាប់ បញ្ជាគឺ៖
ក្រុមប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់មាន លោក ចៅ តារា ជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនួយការ, លោក LES KOSSEM ជាប្រធានក្រុមគណៈកម្មការទទួលបន្ទុកមជ្ឈិម និង លោក Y BHAM ENUOIL ជាប្រធាន ។
ចលនា FULRO ម៉ុងតាញ៉ា ដឹកនាំដោយលោក Y BHAM E NUOIL នោះត្រូវបានបែងចែកជា ២ ក្រុម គឺ ៖
ក្រុមតស៊ូ ដោយសន្តិវិធីក្រោមបញ្ជាការរបស់លោក Y BHAM E NUOIL ក្នុងគោលគំនិតចលនាឲ្យអាមេរិកកាំងដាក់គំនាប ដល់រដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋយួន ដើម្បីឲ្យចលនា FULRO ម៉ុងតាញ៉ាបានត្រឡប់មកវៀតណាមធ្វើចលនាស្របច្បាប់ ។
ក្រុមតស៊ូដោយហិង្សាក្រោមបញ្ជា ការរបស់លោក Y DHON ADRONG ក្នុងគោលគំនិតប្រើកម្លាំងបាយ ដើម្បីបង្កើតជាប្រ ទេសមួយឯករាជ្យ ។
ថ្ងៃទី ២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៦៥ លោក Y BHON ADRONG បានទា ហាន FULRO ម៉ុងតាញ៉ា ២០០ នាក់ឆ្លងកាត់ព្រំដែនវាយ លុកយកបានប៉ុស្តិ៍ប៊ួនប្រៀន (BUON BRIENG) ពេលដកថយមក វិញបាននាំយកជនជាតិម៉ុងតាញ៉ាតស៊ូ ១៨១ នាក់ ទៀត ។
ថ្ងៃទី ១៥ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៦៤ មហាសន្និបាតមួយរបស់ជនជាតិម៉ុងតាញ៉ាបានធ្វើឡើងនៅប្លេកូ (PLEIKU ) ដើម្បីស្វែងរក គោលនយោបាយថ្មីមួយ សម្រាប់ជនជាតិម៉ុងតាញ៉ា ។
ថ្ងៃទី ០២ សីហា ឆ្នាំ ១៩៦៥ សេចក្តីប្រកាសរួមស្តីពីការសាមគ្គីយួននិងម៉ុងតាញ៉ាដើម្បីស្វែងរកដំ ណោះស្រាយឯករាជ្យ និងយុទ្ធសាស្ត្របង្ក្រាបកុម្មុយនិស្ត ។
ថ្ងៃទី ១៥ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៥ ការប្រគល់អាវុធ ដល់ទាហាន FULRO ម៉ុងតាញ៉ា ៥០០ នាក់បាន ចាត់តាំងនៅប៉ួនម៉ាទួក ( Buôn Ma Thuộc ) ដំណោះស្រាយរវាងរដ្ឋាភិបាល និងចលនា FULRO បានប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងល្អ ស្រាប់តែចាប់ពីថ្ងៃទី ១២ ខែធ្នូ ដល់ថ្ងៃ ១៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៦៥ ក្រុម FULRO ដែលដឹកនាំដោយលោក Y BHON ADRONG បានយកទាហានទៅ វាយលុកយកបានប៉ុស្តិ៍ភូធៀង (Phú Thiên) បណ្តាលឲ្យទាហានស្លាប់ ៣២ នាក់ និង របួស ២៦ នាក់, ប៉ុស្តិ៍ក្រុងផាក (KRONG PACK) ទាហានជនជាតិយួនត្រូវបានសម្លាប់គ្មានសល់ និងបានវាយចូលកាន់កាប់ មន្ទីររដ្ឋបាល និងសង្កាត់ រងវ៉ាងឌឹក (QUANG DUC ) រួចសម្លាប់ជនជាតិយួនអស់ហើយបានតម្លើងទង់ FULRO ។
ក្នុងពេលដែលនាយឧត្តមសេនីយ៍ វ៉ិញឡុក មេបញ្ជាការយុទ្ធសាស្ត្រភូមិភាគ II កំពុងជាប់ដៃបញ្ជាទាហ៊ានវាយ និងដេញកំទេចទាហ៊ាន FULRO ស្រាប់តែទទួលបានដាស់តឿន របស់ស្ថានទូតអាមេរិក កាំងសំណូមពរឲ្យបន្ធូរដៃដើម្បីឲ្យមេចលនា គេចខ្លួនទៅកម្ពុជា ។
លោក Y BHAM ENUOIL ទទួលបានដំណឹងជ្រួលច្របល់នៅវៀតណាម ក៏បានបញ្ជាឲ្យទាហានចាំស្កាត់ចាប់នៅព្រំ ដែនយកទៅ CAMPLE ROLLAND ប្រហារជីវិតពេលដែលហេតុការណ៍នេះកើតឡើងលោក LES KOSSEM មិនហ៊ានប្រឆាំងនឹងបញ្ជាចលនាFULRO ម៉ុងតៃញ៉ារបស់លោក Y BHAM ENUOIL ឡើយ ប៉ុន្តែ លោកឲ្យជនជាតិចាម្ប៍ដែល មានឋានៈជាន់ខ្ពស់ ឲ្យនៅអមជាមួយលោក Y BHAM ENUOIL ដើម្បីគ្រប់គ្រងរាល់សេចក្តីសម្រេចរបស់គាត់ ។
ថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៦ លោក LES KOSSEM នាំទាហ៊ានមកព័ទ្ធ CAMP LE ROLLAND បង្ខំឲ្យលោក Y BHAM ENUOIL ប្រគល់ដែនដីកាន់កាប់ របស់រណសិរ្សរំដោះខ្ពង់រាប ឲ្យទៅរណសិរ្សរំដោះចម្ប៉ាវិញ ប៉ុន្តែឧបាយកលនេះ មិនបានសម្រេច ដោយលោកវរៈសេនីយ៍ទោ Y EM នាំទាហ៊ានមករំដោះ CAMP LE ROLLAND ។
ថ្ងៃទី ១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៦៦ តុលាការយោធាយុទ្ធសាស្ត្រភូមិភាគ II បានកាត់ទោសទាហ៊ានដែល ជ្រួលច្រ បល់ ( ប្រហារ ជីវិត ៤ នាក់ ,ដាក់គុក ១ នាក់នឹងទោសដទៃទៀត) ។
ថ្ងៃទី ០២ មិថុនាឆ្នាំ ១៩៦៧ លោក Y BHAM ENUOIL បាននាំប្រតិភូមួយក្រុមទៅបួនម៉ាទួកដើម្បី ស្នើសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាល សាធារណរដ្ឋវៀត ណាមចេញសេចក្តី ប្រកាសដោយឡែកចំពោះជនជាតិម៉ុងតាញ៉ា ។
ថ្ងៃទី ១១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៦៨ ការពិភាក្សារវាង ចលនា FULRO និងរដ្ឋាភិបាលយួនត្រូវបានព្រម រៀងចលនា FULRO មានសិទិ្ធទទួលបានសញ្ញាទង់ (មិនមែនទង់ជាតិ) ក្រសួងជនជាតិត្រូវបាន បង្កើតឡើងហើយក្រោមការដឹកនាំរបស់ជនជាតិ ម៉ុងតាញ៉ាអភិបាលខេត្ត ឬ អភិបាលខេត្តរងជនជាតិម៉ុងតាញ៉ា ត្រូវបានជ្រើសរើសនៅបណ្តាខេត្តដែលមានជនជាតិម៉ុង តាញ៉ារស់នៅច្រើន ។ កងកម្លាំងភូមិភាគទាហានម៉ុងតាញ៉ា ត្រូវដាក់ក្រោមបញ្ជារបស់នាយទាហ៊ានម៉ុងតាញ៉ា ។
ថ្ងៃទី ៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៦៨ ក្រោយពេលកងទ័ពរបស់សាធារណរដ្ឋវៀតណាម យកឧទ្ធម្ភាគចក្រមក CAMP LE ROLLAND ទទួលលោក Y BHAM ENUOIL និងកងកម្លាំង FULRO ម៉ុងតាញា ត្រឡប់មក BUON MA THUOC ។ ស្រាប់តែលោក LES KOSSEM នាំទាហានរាជានិយមកម្ពុជាមកព័ទ្ធ CAMP LE ROLLAND ចាប់លោក Y BHAM ENUOIL យកទៅភ្នំពេញដាក់ពន្ធ នាគាររហូត ដល់លោកត្រូវខ្មែរក្រហមសម្លាប់នៅខែមេសាឆ្នាំ ១៩៧៥ ។
ថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៦៩ សន្ធិសញ្ញា ត្រូវបានចុះហត្ថលេខីរវាងលោក PAUL NUR តំណាងឲ្យសាធារណរដ្ឋវៀតណាម និង លោកY DHE ADRONG ( ជួយលោក Y BHAM ENUOIL ) តំណាងឲ្យចលនា FULRO ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី ង្វៀង វ៉ាំង ធេវ ទោះបីមានប្រជាជនម៉ុងតាញ៉ា និងជនជាតិ ចាម្ប៍មួយចំនួន មិនបានយល់ស្របក៏ដោយក៏ចលនា FULRO នៅតែតស៊ូជាស្រមោលដដែល ។
ក្រោយឆ្នាំ ១៩៧៥ ពេលដែលរបបសាធារណរដ្ឋវៀតណាម ត្រូវបានដួលរលំចលនា FULRO ត្រូវបានសន្យាជាមួយអាមេរិកកាំងថា នៅតែបន្តប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលយួនកុម្មុយនិស្ថ ។ ប៉ុន្តែចលនា FULRO មិនទទួលបានការជំនួយរបស់អាមេរិកកាំងដូច បានសន្យាហេតុដូច្នោះចលនា FULRO មិនអាចមានកម្លាំងណាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីទប់ទល់នឹងទាហានដែលមានកម្លាំងខ្លាំងជាងពាន់ដង ។ ចលនា FULRO ត្រូវនៅឯកោទាំងក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។
ឆ្នាំ ១៩៩២ ទាហាន FULRO ៤០៧ នាក់ ទីបំផុតចេញមកប្រគល់អាវុធឲ្យទាហានអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជា ។ សកម្មភាព របស់ចលនា FULRO ក៏ត្រូវបានបញ្ចប់ ៕
