ខ្មែរក្រោម ប្រតិកម្ម នឹងរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ឲ្យព្រះសង្ឃយួនទទួលស្គាល់ខ្មែរក្រោម ជាអ្នកកាន់ពុទ្ធសាសនា ដើម្បីបំពេញបែបបទធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិវៀតណាម
ដោយ ស៊ឺន ចែងចើន
គណៈអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃាភិបាលមជ្ឈិមនៃសមាគមព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានចេញសេចក្តីជូនដំណឹង ដល់ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃសមាគមព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម នៅតាមខេត្ត និងក្រុង ស្តីពីនីតិវិធីបំពេញទម្រង់បែបបទ សុំចុះឈ្មោះជាពុទ្ធសាសនិកជន ដើម្បីស្នើសុំផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិវៀតណាម គំរូថ្មី ។ ការជូនដំណឹងរបស់ស្ថាប័នដ៏មានឥទ្ធិពលនៃសមាគមព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម របស់រដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្ត មកលើពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម នេះ ធ្វើឡើង នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែមីនា ស្របពេលដែលអគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មនៃក្រសួងនគរបាលវៀតណាម (អតីតក្រសួងមហាផ្ទៃ) ដាក់ចេញនូវផែនការស្តីពីយុទ្ធនាការផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូថ្មី នៅគ្រប់ខេត្ត/ក្រុង ទូទាំងប្រទេសវៀតណាម ។ ខណៈនៅពេលថ្មីៗ នេះដែរ ស្ថាប័នមួយនេះ ក៏ទើបតែបើកសម្ពោធប្រព័ន្ធមូលដ្ឋានទិន្នន័យជាតិ ស្ដីពីចំនួនប្រជាជន និងគម្រោងការណ៍ផលិត ផ្ដល់ និងគ្រប់គ្រងអត្តសញ្ញាណបណ្ណពលរដ្ឋ ។ ចំណែក ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម លើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម កំពុងតែរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពនៃជំនឿ និងការប្រតិបត្តិសាសនារបស់ពួកគេ និងថ្កោលទោស ចំពោះការជ្រៀងជ្រែកចូលកិច្ចការជំនឿសាសនារបស់អ្នកដទៃ ។
ពលរដ្ឋខ្មែក្រោម សម្តែងការហួសចិត្ត និងប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ដែលជាអង្គការចាត់តាំងនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម គ្រប់គ្រងមកលើស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ឲ្យឋិតនៅក្រោមការបញ្ជារបស់ខ្លួននោះ បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយ ដោយបង្គាប់ឲ្យមេដឹកនាំស្ថាប័នសាសនា និងអង្គការសាសនានានា នៅតាមខេត្ត/ក្រុង ទូទាំងប្រទេស ណែនាំ និងផ្សព្វផ្សាយ ដល់មហាជន ជាពុទ្ធបរិស័ទទាំងអស់ នូវខ្លឹមសារនៃលិខិតសុំចុះឈ្មោះ ដើម្បីទទួលបានលក្ខណៈសម្បត្តិជាពុទ្ធសាសនិក ។ ការភ្ញាក់ផ្អើលបែបនេះ ដោយសារតែ ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ និងជាង ៩០% នៃប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ជាពុទ្ធសាសនិក ហើយមានវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាចំនួន ៤៦១ វត្ត និងមានព្រះសង្ឃជិត ៩ ពាន់ (៨.៧៥០) អង្គ បើគិតត្រឹមឆ្នាំ ២០១៤ ។
យោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន ដែលចុះហត្ថលេខាដោយព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនាមហាយានយួន ធិត ឌឹក ទៀន (Thích Đức Thiện) ជាអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃាភិបាលមជ្ឈិមនៃសមាគមព្រះពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានសរសេរនៅក្នុងន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា «ក្រសួងនគរបាល កំពុងជំរុញឲ្យនគរបាល នៅគ្រប់ខេត្ត និងក្រុង ពន្លឿនការប្តូរអត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូចាស់ និងផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូថ្មី ដោយបំពាក់ភ្ជាប់នូវបន្ទះឈីប (Chip) អេឡិចត្រូនិច ។ ដូច្នេះហើយ ទើបនៅពេលថ្មីៗ នេះ គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃាភិបាលមជ្ឈិម បានទទួលពាក្យបណ្តឹង និងសំណើ ពីក្រុមប្រឹក្សាភិបាលខេត្ត/ក្រុង អំពីករណីពុទ្ធសាសនិកមួយចំនួន ដែលបានទៅបំពេញពាក្យធ្វើអត្តសញ្ញាណបណ្ណ តែនូវត្រង់ចំណុចលេខ ៧. សាសនា នៃទម្រង់បែបបទបំពេញពាក្យសុំ ដោយដាក់ពាក្យថា «ព្រះពុទ្ធសាសនា» ប៉ុន្តែ ត្រូវបានបដិសេធ ដោយមន្រ្តីទទួលបន្ទុកអត្តសញ្ញាណកម្មទៅវិញ» ។
តាមន័យដើមនៃលិខិតប្រកាសនេះ បន្ថែមទៀតថា «អំពីបញ្ហានេះ គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃាភិបាល បានស្នើដល់ គណៈចង្អុលការទទួលបន្ទុកពុទ្ធសាសនិកមជ្ឈិម ក្រុមប្រឹក្សាសង្ឃាភិបាល នៃខេត្ត និងក្រុងនានា អនុវត្តការងារ ដោយផ្សព្វផ្សាយជាបន្ទាន់ ដល់ព្រះចៅអធិការវត្ត នៅតាមវត្តអារាមនានា ឲ្យធ្វើការណែនាំពុទ្ធបរិស័ទ ពេលទៅបំពេញបែបបទស្នើសុំផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូថ្មី ត្រូវនាំយកវិញ្ញាបនប័ត្រ បញ្ជាក់ថា ខ្លួនជាពុទ្ធសាសនិក» ។
ទាក់ទង នឹងបញ្ហានេះ ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយព្រះអង្គ ថ្លែងក្នុងលក្ខខណ្ឌសុំមិនបញ្ចេញអត្តសញ្ញាណ បានប្រាប់វិទ្យុសំឡេងកម្ពុជាក្រោម និងសារព័ត៌មាន ព្រៃនគរ ដឹងនៅថ្ងៃទី ១៩ មីនា ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ស្ទើរ ៩០% គឺជាអ្នកគោរពប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនា តាំងពីដើមរៀងមករហូតដល់សព្វថ្ងៃ ។ ព្រះអង្គថា ជាទូទៅ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមភាគច្រើន គោរពប្រតិបត្តិព្រះសង្ឃ ដែលជាតំណាងឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនា តាមជំនឿ និងទំនៀមទម្លាប់តៗ គ្នាពីដូនតាមក ដោយពួកគេចាត់ទុកព្រះសង្ឃជាទីពឹង នៅក្នុងជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ។ ប្រការសំខាន់មួយទៀតនោះ ព្រះអង្គលើកឡើងថា ការគោរពព្រះពុទ្ធសាសនារបស់ខ្មែរក្រោម ជាច្រើនជំនាន់មក ហើយក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងឡាយ នៅទូទាំងសាកលលោក ដែលមានពុទ្ធបរិស័ទ ជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា មិនដែលឃើញប្រទេសទាំងនោះ តម្រូវឲ្យពុទ្ធបរិស័ទ ឬពុទ្ធមាមិកជន ត្រូវមានវិញ្ញាបនបត្រទទួលស្គាល់ថា ជាពុទ្ធសាសនិក នោះឡើយ ។ ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា នេះជាលើកទីមួយហើយ ដែលឃើញប្រទេសប្រកាន់របបកុម្មុយនិស្តវៀតណាម អនុវត្តបែបនេះ ។
ព្រះតេជព្រះគុណ ដែលសុំមិនបញ្ចេញព្រះនាមដដែល មានបន្ទូលបន្ថែម ដោយសង្កត់ធ្ងន់ថា ៖
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោមមួយអង្គផ្សេងទៀត គង់នៅវត្តពោធិភិរម្យរង្សី (ចុងបឹង) ស្រុកកំពង់ស្ពាន ខេត្តព្រះត្រពាំង ព្រះតេជព្រះគុណ ថាច់ ច័ន្ទតារា មើលឃើញថា ការទាមទាររបស់អាជ្ញាធរវៀតណាម ដោយតម្រូវឲ្យមានការបញ្ជាក់វិញ្ញាបនបត្រជាពុទ្ធសាសនិកនោះ គឺជាការប្រើល្បិច ដើម្បីបន្សាបព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ឲ្យដើរថយក្រោយ ។ ប្រការដ៏សំខាន់មួយទៀត គឺអាជ្ញាធរចង់បង្កឲ្យមានភាពស្មុគ្រស្មាញផ្នែកឯកសារកាន់តែខ្លាំង ដល់ព្រះចៅអធិការនៃវត្តនីមួយៗ ដោយសារមិនបានកំណត់ទម្រង់បំពេញបែបបទ ឬរៀបចំលិខិតរដ្ឋបាល ស្នើសុំបញ្ជាក់វិញ្ញាបនបត្រជាពុទ្ធសាសនិកឡើយ ។ បន្ថែមពីលើនេះ ព្រះតេជព្រះគុណ ថាច់ ច័ន្ទតារា បាលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ចេញគោលការណ៍ថ្មីនេះ គឺមានគោលបំណងចង់ស្រង់ស្ថិតិ ថា តើពលរដ្ឋកខ្មែរក្រោមកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាមានចំនួនប៉ុន្មានភាគរយ នៅទូទាំងកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីយកទៅបង្ហាញដល់សហគមន៍អន្តរជាតិដឹងថា ចំនួននេះ គឺតិចតួចណាស់ បើធៀបទៅនឹងចំនួននៃការជំនឿសាសនាផ្សេងទៀត ដែលប្រជាពលរដ្ឋនៃបណ្តាជនជាតិ ក្នុងប្រទេសវៀតណាម គោរព និងប្រតិបត្តិ ។ ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ដឹងច្បាស់ណាស់ ថា ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម នឹងមិនទៅចុះឈ្មោះ ដើម្បីទទួលវិញ្ញាបនបត្របញ្ជាក់ថា ពុទ្ធសាសនិក នោះទេ ដោយសារពួកគេដឹងខ្លួនឯងយ៉ាងច្បាស់ថា ជាអ្នកគោរពបូជាតាមជំនឿជឿជាក់ ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយនាំគ្នាគោរពប្រតិបត្តិតាមពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ អស់កាលជាយូរមកហើយ ។
សារព័ត៌មានវៀតណាម VN Express បានរាយការណ៍ថា អគ្គនាយកដ្ឋានអត្តសញ្ញាណកម្មនៃក្រសួងនគរបាលវៀតណាម បានដាក់ដំណើរការសេវាផ្ដល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូថ្មីបែបអេឡិចត្រូនិក ចាប់ពីថ្ងៃទី ១ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២១ ដល់ថ្ងៃទី ១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២១ ។ ក្រសួងនេះ បានណែនាំដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ទទួលបន្ទុកផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិវៀតណាម រួមមានប៉ុស្តិ៍នគរបាលឃុំ/សង្កាត់/ស្រុក/ខណ្ឌ/ក្រុង ដែលពលរដ្ឋរស់នៅ និងផ្សព្វផ្សាយអប់រំដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ឲ្យមកបំពេញបែបបទប្តូរយកអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណគំរូថ្មី ដោយជួយសម្របសម្រួលដោះស្រាយបញ្ហាឯកសារសម្គាល់អត្តសញ្ញាណ ឲ្យបានឆាប់រហ័ស ។ ក្រសួងដដែលនេះ បានអំពាវនាវដល់ប្រជាពលរដ្ឋវៀតណាមទាំងអស់ ដែលកំពុងប្រើប្រាស់អត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូចាស់ និងប្រជាពលរដ្ឋ ដែលគ្រប់អាយុ ១៤ ឆ្នាំឡើង ដែលពុំទាន់មានអត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូថ្មី មកធ្វើឲ្យបានគ្រប់ៗ គ្នា ។
គួរបញ្ជាក់ជូនថា អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិដំបូងរបស់ប្រទេសវៀតណាម ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៥៧ និងត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរជាបន្តបន្ទាប់ចំនួន ៦ លើករួចមកហើយ ។ ជាការគួរឲ្យកត់សម្គាល់ អត្តសញ្ញាណបណ្ណវៀតណាម គំរូចាស់ ដែលដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ ១៩៥៧, ១៩៦៤, ១៩៧៦ និង ១៩៩៩ នៅផ្នែកខាងក្រោយ សុទ្ធតែបង្ហាញនូវព័ត៌មាន អំពីជនជាតិ និងសាសនា ។ ប៉ុន្តែ ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១២, ២០១៦ និងចុងក្រោយ នៅឆ្នាំ ២០២១ នេះ រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម មិនបានដាក់បញ្ចូលព័ត៌មាន អំពីជនជាតិ និងសាសនា ទៀតនោះឡើយ ។ យ៉ាងនេះក្តី ទម្រង់បំពេញបែបបទស្នើសុំផ្តល់អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិវៀតណាម គំរូថ្មី ត្រង់ចំណុចផ្នែក «ជនជាតិ» និង «សាសនា» បែរជាអាជ្ញាធរតម្រូវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ចាំបាច់ត្រូវភ្ជាប់មកជាមួយឯកសារសំខាន់ៗ ដូចជា លិខិតបញ្ជាក់ថា «ជនជាតិ» លិខិតបញ្ជាក់ពីការទទួលស្គាល់ជំនឿ «សាសនា» (សម្រាប់តែពុទ្ធសាសនិកជន) ដែលចេញដោយអាជ្ញាមានសមត្ថកិច្ច ។ ខណៈអត្តសញ្ញាណបណ្ណគំរូចាស់ តម្រូវឲ្យសាមីខ្លួនភ្ជាប់មកជាមួយតែសំបុត្រកំណើត ឫសំបុត្របញ្ជាក់កំណើត និងសៀវភៅគ្រួសារ ឬសៀវភៅស្នាក់នៅ ឬលិខិតបញ្ជាក់ទីលំនៅប៉ុណ្ណោះ ។
ត្រង់ចំណុចនេះ ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ទាំងពីរព្រះអង្គខាងលើ បានលើកជាចម្ងល់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ហេតុអ្វី សាសនិកដទៃទៀត ដូចជា សាសនាគ្រីស្ទ សាសនាបាហៃ សាសនាកៅដាយ និកាយកាតូលិក ប្រូតេស្ដង់ និងសាសនាមហាយាន ដូចជា ម៉ីឡឹក ខុងម៉ីង ព្រះនាងគង់ស៊ីអ៊ីម ជាដើម អាជ្ញាធរវៀតណាម មិនតម្រូវឲ្យមានលិខិតបញ្ជាក់ជាសាសនិក នោះឡើយ ។
នៅពេលសួរថា តើបញ្ហានេះ អាចជាការយកលេសរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ក្នុងការព្យាយាមលុបបំបាត់សេរីភាពជំនឿសាសនា និងបង្ខំឲ្យខ្មែរក្រោមបោះបង់ចោលជំនឿលើព្រះពុទ្ធសាសនា ដែរឬទេ? ។ ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម ទាំងពីរព្រះអង្គពន្យល់ ពីការទទួលរងផលប៉ះពាល់ខាងការគោរពសេរីភាពជំនឿសាសនាបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម ៖
ព្រះសង្ឃខ្មែរក្រោម សុំលាក់ព្រះនាម លើកឡើងថា៖
ចំណែក ព្រះតេជព្រះគុណ ថាច់ ច័ន្ទតារា មានបន្ទូលថា ៖
ក្រឡេកមកមើល នយោបាយរបស់សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ដែលដឹកនាំដោយព្រះសង្ឃមហាយានជនជាតិយួន មកលើពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរវិញ ។ បើតាមរបាយការណ៍របស់សមាគមនេះ បង្ហាញថា ក្នុងរយៈពេលជិត ២ ទសវត្សរ៍មកនេះ ពួកគេបានទទួលជោគជ័យលើផែនការជាច្រើន ដែលខ្លួនបានអនុវត្ត ចំពោះស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ដូចជា បានសម្រេច ១០០% ក្នុងការបង្ខំឲ្យវត្តខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ប្រើត្រាវត្តជាអក្សរយួន ការលូកដៃចូលតែងតាំងចៅអធិការ និងគណៈកម្មការនៅតាមវត្តខ្មែរនីមួយៗ និងធ្វើឆាយាជាអក្សរយួនផ្ដល់ជូនព្រះសង្ឃខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ជាដើម ។ នេះជានយោបាយសមាហរណកម្ម ឬ យួនឧបនេយ្យកម្ម របស់រដ្ឋាភិបាលយួន ធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ក្លាយជាយួនបន្តិចម្ដងៗ ។ ទង្វើទាំងនេះ ជាការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមយ៉ាងគឃ្លើន ដែលប្រទេសវៀតណាម ជាហត្ថលេខីមួយ បានចុះហត្ថលេខាសន្យាថា នឹងគោរពសេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ។
ចំពោះ ការជ្រៀងជ្រែកចូលកិច្ចការជំនឿសាសនារបស់ខ្មែរក្រោម ពីសំណាក់សមាគមពុទ្ធសាសនា វៀតណាម ខាងលើនេះ បើយោងទៅតាមសេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ដែលប្រទេសវៀតណាម បានចុះហត្ថលេខាគាំទ្រ កាលពីឆ្នាំ ២០០៧ ឃើញថា រដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម និងសមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានរំលោភ បំពានលើចំណុចទី ១ នៃ មាត្រាទី ១១ ។ ចំណុចទី ១ នៃ មាត្រាទី ១១ របស់សេចក្ដីប្រកាសនេះ បានចែងថា៖ «ជនជាតិដើមមានសិទ្ធិប្រតិបត្តិ និងធ្វើឲ្យរស់ឡើងវិញ នូវប្រពៃណីទំនៀបទម្លាប់ជាវប្បធម៌របស់ខ្លួន ។ សិទ្ធិនេះ រួមមានទាំងសិទ្ធិក្នុងការថែរក្សា ការពារ និងអភិវឌ្ឍន៍អ្វី ដែលបង្ហាញ អំពីអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ខ្លួន ដែលមានពីអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និងអនាគត ដូចជាបូរាណវិទ្យា ស្ថានីយប្រវត្តិសាស្ត្រ បូរាណវត្ថុ រចនាបទ្ម ពិធីបុណ្យ បច្ចេកវិទ្យា សិល្បៈ ទស្សនិយភាព ការសម្ដែងសិល្បៈ និង អក្សរសាស្ត្រ» ។
ចំណែកមាត្រាទី ៤ នៃ សេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ស្ដីពី «សិទ្ធិសម្រេចវាសនាខ្លួនដោយខ្លួនឯង» ។ មាត្រានេះ បានចែងថា៖ «ជនជាតិដើម ក្នុងការអនុវត្តនូវសិទ្ធិស្វ័យសម្រេចរបស់ខ្លួន មានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ឬ ដោយស្វ័យភាព លើបញ្ហាទាំងឡាយ ដែលទាក់ទងដល់បញ្ហាផ្ទៃក្នុង និងកិច្ចការនៅមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងវិធីសាស្ត្រ និងមធ្យោបាយផ្សេងៗ សម្រាប់ផ្ដល់ហេរញ្ញវត្ថុ ដល់ដំណើរស្វ័យភាពរបស់ខ្លួន» ។
យោងតាមមាត្រាទាំងពីរនៃសេចក្ដីប្រកាសនេះ ឃើញថា សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម កំពុងតែរំលោភបំពានលើសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម យ៉ាងអយុត្តិធម៌ ដែលមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ៕
