នៅថ្ងៃទី ១៩ និង ២០ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៨ សប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ( GHPGVN) បានធ្វើសន្និសីទ លើកទី ៨ ក្រោមប្រធានបទ “ពុទ្ធសាសនាខ្មែរ” នៅកម្ពុជាក្រោម ក្នុងគោលបំណង វាយតម្លៃ និង បូកសរុបនូវកិច្ចប្រតិបត្តិការយៈពេល ១៤ ឆ្នាំ ដែលសមាគមនេះបានអនុវត្តតាមបទបញ្ជារបស់នាយកដ្ឋមន្ត្រី នៃប្រទេសវៀតណាម តាមគោលនយោបាយអ្វីមួយដែលគេហៅថា ក្នុងការជួយគាំទ្រដល់វិស័យពុទ្ធសាសនាខ្មែរ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។ សន្និសីទនេះ ធ្វើនៅខេត្តទឹកខ្មៅ ដោយមានការចូលរួមពីថ្នាក់ដឹកនាំ ពុទ្ធសាសនាមហាយានយួន និង ពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ជាច្រើន អង្គ ។ សន្និសីទក្រោមពាក្យស្លោកថា “បញ្ញា ក្រឹត្យក្រម សមាហរណកម្ម និង អភិវឌ្ឍន៍” ក្រោមការរៀបចំរបស់ព្រះសង្ឃមហាយានយួន ក្នុងការបង្ខំឲ្យព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមចូល ជ្រកក្រោមឆ័ត្រគ្រប់គ្រងរបស់សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ដែលមានព្រះសង្ឃមហាយានជាអ្នកដឹកនាំ ។
យោងតាមរបាយការណ៍នៅសន្និសីទនេះបានបញ្ជាក់ថា ក្នុងរយៈពេល ១៤ ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ សមាមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានទទួលជោគជ័យលើផែនការជាច្រើនដែលខ្លួនបានអនុវត្តចំពោះស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ដូចជា បានសម្រេច ១០០% ក្នុងការបង្ខំឲ្យវត្តខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ប្រើត្រាវត្តជាអក្សរយួន ការលូកដៃចូលតែងតាំងចៅអធិការ និងគណៈកម្មការនៅតាមវត្តខ្មែរនីមួយៗ និងធ្វើឆាយាជាអក្សរយួនផ្ដល់ជូនព្រះសង្ឃខ្មែរ នៅកម្ពុជាក្រោម ជាដើម ។ នេះជានយោបាយសមាហរណកម្ម ឬ យួនឧបនេយ្យកម្ម របស់រដ្ឋាភិបាលយួនធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ក្លាយជាយួនបន្តិចម្ដងៗ ។ ទង្វើទាំងនេះ ជាការរំលោភបំពានលើសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមយ៉ាងគឃ្លើន ដែលប្រទេសវៀតណាម ជាហត្ថលេខីមួយ បានចុះហត្ថលេខាសន្យាថា នឹងគោរពសេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ។
ត្រាអក្សរយួនលុបបំបាត់អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ៖
នៅក្នុងរបាយការណ៍ដែលសមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាមបានរាយការណ៍ នៅក្នុងសន្និសីទ នេះ បានបញ្ជាក់ថា សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាមបានធ្វើត្រាជាអក្សរយួនឲ្យប្រគល់ឲ្យវត្តខ្មែរចំនួន ៤៦២ វត្តទូទាំងដែនដីកម្ពុជាក្រោម ប្រើជាផ្លូវការ ។ នៅកម្ពុជាក្រោម វត្តអារាមជាមជ្ឈមណ្ឌល ឬ ជាឃ្លាំងផ្ទុកនូវវប្បធម៌ខ្មែរ ដូចជា អក្សរសាស្ត្រ អក្សរសិល្បិ៍ សាសនា ស្ថាបត្យកម្ម លំនៅឋាន សិល្បៈ ចំណេះវិជ្ជា សំលៀកបំពាក់ អត្ដចរិត និង ទំនៀមទំលាប់ ជាដើម ។ ក្រោយពីទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវរបបយួនគ្រប់គ្រង វត្តអារាម មានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការរក្សាវប្បធម៌ខ្មែរ ដូចជា មុននឹងឈានជើងចូលទៅក្នុងវត្ត គេឃើញអក្សរខ្មែរធំៗឆ្លាក់ជាឈ្មោះវត្តនៅលើខ្លោងទ្វារដែលមានរចនាបទ្មខ្មែរ ធ្វើឲ្យសា ធារណ ជនបានដឹងថា នេះជាវត្តរបស់ខ្មែរ ។ ពេលចូលដល់ខាងក្នុងបរិវេណវត្ត គេឃើញ អក្សរខ្មែរត្រូវបានសរសេរជាពុទ្ធភាសិត សុភាសិត ដំណើររឿងរបស់ព្រះពុទ្ធ និង ឈ្មោះអ្នកបរិច្ចាគទ្រព្យសម្រាប់កសាងវត្ត ជាដើម នៅលើជញ្ជាំងព្រះវិហារ កុដិ សាលា និង ចេតិយ ជាដើម ។ គម្ពីរដីកាពុទ្ធសាសនា មានដូចជា ព្រះត្រៃបិដក សៀវភៅធម៌ សៀវភៅសិក្សារៀនសូត្រ និង លិខិតបវារណាបុណ្យផ្សេងៗ និងត្រារបស់វត្ត ជាដើម សុទ្ធតែជាអក្សរខ្មែរ ។ ការសន្ទនា ការសិក្សារៀនសូត្រ និង ការសូត្រធម៌ ជាដើម សុទ្ធតែជាភាសាខ្មែរ ។ ទង្វើទាំងនេះ បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការរក្សាជាតិខ្មែរឲ្យបានគង់វង្សមកដល់សព្វថ្ងៃ ។
សព្វថ្ងៃ វត្តអារាមខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ត្រូវរដ្ឋាភិបាលយួនលូកដៃចូលធ្វើសមាហរណកម្ម រំលាយវប្បធម៌ខ្មែរ ឲ្យរលាយទៅជាវប្បធម៌យួនវិញ ។ គោលនយោបាយរំលាយជាតិខ្មែរ បានលាតត្រដាងយ៉ាងច្បាស់តាមរយៈរបាយការណ៍របស់ សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ថា ពួកគេបានអនុវត្តនូវផែនការរបស់ខ្លួនបានសម្រេច ១០០ ភាគរយ ក្នុងការឆ្លាក់ត្រាជាអក្សរយួន ប្រគល់ឲ្យវត្តខ្មែរចំនួន ៤៦២ វត្តប្រើជាផ្លូវការ ។ ត្រាជាសញ្ញាសម្រាប់បោះ ឬ ប្រើនៅលើលិខិតស្នាមផ្លូវការផ្សេងៗរបស់វត្តនីមួយ ឬ ជាសញ្ញាតំណាងវត្ត ត្រូវតែឆ្លាក់ជាអក្សរខ្មែរ ដើម្បីបង្ហាញនូវអត្តសញ្ញាណជាតិខ្មែររបស់ខ្លួន តែ សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានបង្ខំ ឲ្យព្រះសង្ឃ និង ព្រះចៅអធិការវត្តខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ប្រើត្រាជាអក្សរយួនវិញនោះ ជា ទង្វើរំលោភបំពានយ៉ាងគឃ្លើនក្នុងការរំលាយនូវអត្តសញ្ញាណពុទ្ធសាសនា និង ជាតិខ្មែរ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។ នយោបាយរបស់សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាមដែលដឹកនាំដោយព្រះសង្ឃមហាយានជនជាតិយួនមកលើពុទ្ធសាសនាថេរវាទខ្មែរនោះ ជាទង្វើមួយដ៏អយុត្តិ ធម៌ និងមិនស្មើភាពគ្នា ។ មានសំនួរសួរថា វត្តអារាមនីមួយៗរបស់ជនជាតិយួន មានសិទ្ធិប្រើ ប្រើត្រាជាអក្សរយួន ដើម្បីរក្សាវប្បធម៌យួន ចុះហេតុអ្វី វត្តអារាមខ្មែរមិនមានសិទ្ធិប្រើត្រាជាអក្សរខ្មែរ ដើម្បីរក្សានូវវប្បធម៌ខ្មែររបស់ខ្លួន ដែរ ។
ចំណុចនេះ រដ្ឋាភិបាលបក្សកុម្មុយនិស្តយួន និង សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានរំលោភ បំពានលើចំណុចទី ១ នៃ មាត្រាទី ១១ របស់សេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ដែលប្រទេសវៀតណាមបានចុះហត្ថលេខាគាំទ្រកាលពីឆ្នាំ ២០០៧ ។ ចំណុចទី ១ នៃ មាត្រាទី ១១ របស់សេចក្ដីប្រកាសនេះ បានចែង ថា៖ “ ជនជាតិដើមមានសិទ្ធិប្រតិបត្តិ និង ធ្វើឲ្យរស់ឡើងវិញ នូវប្រពៃណីទំនៀបទម្លាប់ជាវប្បធម៌របស់ខ្លួន ។ សិទ្ធិនេះ រួមមានទាំងសិទ្ធិក្នុងការថែរក្សា ការពារ និងអភិវឌ្ឍន៍អ្វីដែលបង្ហាញអំពី អត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ខ្លួន ដែលមានពីអតីតកាល បច្ចុប្បន្ន និង អនាគត ដូចជាបូរាណវិទ្យា ស្ថានីយប្រវត្តិសាស្ត្រ បូរាណវត្ថុ រចនាបទ្ម ពិធីបុណ្យ បច្ចេកវិទ្យា សិល្បៈ ទស្សនិយភាព ការសម្ដែងសិល្បៈ និង អក្សរសាស្ត្រ” ។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក គ្មានការរំលោភបំពានលូកដៃចូលផ្ទៃក្នុងបង្ខិតបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋរំលាយវប្បធម៌របស់ខ្លួន ដូចរដ្ឋាភិបាលយួន និង សមាមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម នោះទេ ។ គ្រប់ជាតិ សាសន៍ទាំងអស់នៅលើសកលលោក ដែលបានមកសុំសិទ្ធិរស់នៅលើទឹកដីសហរដ្ឋអាមេរិក មានសេរីភាពពេញលេញក្នុងការរក្សានូវអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់ខ្លួន ដូចជា ការបង្កើតសមា គម ឬ វត្តអារាម ជាដើម គេមិនបានឃើញមន្ត្រីរូបណាម្នាក់មកបង្ខំថា ត្រូវធ្វើបែបនេះ ឬ បែបនោះឡើយ ។ ដូចជា ការធ្វើត្រា ឬ សញ្ញា (Logo) របស់វត្ត ឬ សមាគម ជាដើម បុគ្គល ឬ ក្រុមនីមួយៗមានសិទ្ធិសម្រេចដោយខ្លួនឯងថា ត្រូវឆ្លាក់ជាអក្សរខ្មែរ ឬ ជាអង់គ្លេស ដោយគ្មានបុគ្គលណាម្នាក់បង្ខិតបង្ខំឡើយ ។
ការតែងតាំងចៅអធិការវត្តបំពានសិទ្ធិជនជាតិដើម៖
បច្ចុប្បន្ន ព្រះចៅអធិការវត្តខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ត្រូវតែងតាំង ឬ ជ្រើសរើសដោយសមាគម ពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ផ្ទុយពីប្រពៃណី និង ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមដែលបានអនុវត្តតាំងពីបូរាណកាលមក ។ ព្រះចៅអធិការវត្តនីមួយៗនៅកម្ពុជាក្រោម មានតួនាទី យ៉ាងសំខាន់ក្នុងការដឹកនាំព្រះសង្ឃ និងពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរនៅក្នុងចំណុះជើងវត្តរបស់ខ្លួនឲ្យចេះធ្វើបុណ្យសុន្ទរ៍ទាន ចេះរក្សាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ និង កសាងវត្តអារាមឲ្យបានរីកចម្រើន និងគង់វង្ស មកដល់សព្វថ្ងៃ ។ ដូច្នេះ ព្រះសង្ឃដែលបានទទួលឋានៈជាព្រះចៅ អធិការវត្តនីមួយៗ ត្រូវបានព្រះសង្ឃ គណៈកម្មការវត្ត និង ពុទ្ធបរិស័ទចំំណុះជើងវត្តជ្រើស រើសយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់បំផុត ព្រោះថា ប្រសិនបើ វត្តណាមានព្រះចៅអធិការ មានសមត្ថភាព និង ភាពជាអ្នកដឹកនាំ វត្តនោះ នឹងមានការរីកចម្រើនជាភេយ្យោភាព ។ ផ្ទុយទៅវិញ សព្វថ្ងៃ ព្រះចៅអធិការវត្ត ត្រូវបានតែងតាំងដោយ សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ដែលជាសមាគមដឹកនាំដោយព្រះសង្ឃមហាយានយួនទៅវិញ ។ យោងតាមរបាយការណ៍ ដែលបានរាយការណ៍នៅក្នុងសន្និសីទនេះដដែល បានបញ្ជាក់ថា សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានតែងតាំងគណៈកម្មការ និង ចៅអធិការវត្តទាំងអស់នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ហើយវត្តនីមួយ បានអនុវត្តតាមលក្ខន្តិកៈរបស់សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម និងតាមច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ។
ចំណុចនេះ សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានរំលោភបំពានលើមាត្រាទី ៤ នៃ សេចក្ដីប្រកាសជាសកលរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីសិទ្ធិជនជាតិដើម (UNDRIP) ស្ដីពី “សិទ្ធិសម្រេចវាសនាខ្លួនដោយខ្លួនឯង” ។ មាត្រានេះបានចែងថា៖ “ជនជាតិដើម ក្នុងការអនុវត្តនូវសិទ្ធិស្វ័យសម្រេចរបស់ខ្លួន មានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯង ឬ ដោយស្វ័យភាព លើបញ្ហាទាំងឡាយដែលទាក់ទងដល់បញ្ហាផ្ទៃក្នុង និងកិច្ចការនៅមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងវិធី សាស្ត្រ និងមធ្យោបាយផ្សេងៗសម្រាប់ផ្ដល់ហេរញ្ញវត្ថុ ដល់ដំំណើរស្វ័យភាពរបស់ខ្លួន” ។ យោងតាមសេចក្ដីប្រកាសនេះ ឃើញថា សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម កំពុងតែរំលោភបំពានលើសិទ្ធិជនជាតិដើមខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម យ៉ាងអយុត្តិធម៌ដែលមិនអាចទទួលយកបានឡើយ ។
ធ្វើឆាយា និង សង្ឃដីកា សម្គាល់ខ្លួនសម្រាប់ភិក្ខុសង្ឃ និង សាមណេរ៖
សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាមបានអនុវត្តក្នុងការធ្វើឆាយា និង សង្ឃដីកាសម្គាល់ខ្លួនជាភាសាយួន សម្រាប់ព្រះសង្ឃខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម ផងដែរ តែមិនបានសម្រេច ១០០ ភាគរយឡើយ ដោយសារ ព្រះសង្ឃខ្មែរបួសហើយអាចសឹកទៅជាឃរាវាសវិញបាន ។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់សន្និសីទនេះដដែលបានបញ្ជាក់ថា សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម បានធ្វើឆាយាសម្គាល់ខ្លួនសម្រាប់ព្រះសង្ឃខ្មែរបានចំនួន ១៦៩៩ អង្គ ។ អ្វីដែលសមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាមកំពុងតែអនុវត្តនោះ បង្ហាញឲ្យឃើញកាន់តែច្បាស់នូវការលុបបំបាត់អត្តសញ្ញាណ ពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមយ៉ាងច្បាស់ ។ បើយោងតាមរបាយការណ៍នៃសន្និសីទនេះ ដែលបានស្រង់ប្រភពចេញពីរបាយការណ៍របស់មន្ត្រីសង្ឃខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម បានបញ្ជាក់ថា សព្វថ្ងៃ ព្រះសង្ឃនៅកម្ពុជាក្រោម មានចំនួន ៨៥៧៤ អង្គ និងមានវត្តខ្មែរចំនួន ៤៦២ វត្ត តែសមាគមពុទ្ធសាសនារបស់ខ្មែរ បែរជាគ្មានសិទ្ធិក្នុងការធ្វើឆាយា ឬ សង្ឃដីកាសម្គាល់ខ្លួនសម្រាប់ព្រះសង្ឃខ្មែររបស់ខ្លួនទៅវិញ ។
ដើម្បីទប់ស្កាត់នយោបាយសមាហរណកម្ម ឬ យួនឧបនេយ្យកម្ម របស់សមាគមពុទ្ធសាសនាយួនលើពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅកម្ពុជាក្រោម នោះ ព្រះសង្ឃ និងពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមគ្រប់រូបត្រូវ តែមានកាតព្វកិច្ចរៀងៗខ្លួន ចូលរួមក្នុងការរក្សា និងការពារពុទ្ធសាសនា និង ជាតិខ្មែរឲ្យបានគង់វង្ស នៅលើទឹកដីកំណើតកម្ពុជាក្រោម ។ កាតព្វកិច្ចទាំងនោះរួមមាន ទីមួយ ពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្ត គណៈកម្មការ និងព្រះសង្ឃ នៃវត្តនីមួយៗ ត្រូវមានតួនាទីស្នើទៅព្រះចៅ អធិការវត្តឲ្យឈប់ប្រើត្រាដែលមានអក្សរយួន ទីពីរ ប្រសិនបើវត្តគ្មានចៅអធិការ ពុទ្ធបរិស័ទ គណៈកម្មការ និង ព្រះសង្ឃនៃវត្តនីមួយៗ ត្រូវជ្រើសរើស និង តែងតាំងដោយខ្លួនឯង និង ទីបី គណៈកម្មការ និងព្រះសង្ឃនៃវត្តអារាមទាំងអស់ទូទាំងដែនដីកម្ពុជាក្រោម ត្រូវរួមគ្នាមកបង្កើតជាស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាឯករាជ្យមួយរបស់ខ្លួន ដើម្បីគ្រប់គ្រងខ្លួនដោយខ្លួនឯង និងធ្វើជាតំណាងនៃស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាខ្មែរនៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ដោយមិនចាំបាច់មាន សមាគមពុទ្ធសាសនាវៀតណាម ចូលមកជ្រៀតជ្រែកកិច្ចផ្ទៃក្នុងឡើយ ៕
