ដោយ យាង សុធារិន្ទ
ប្រទេសវៀតណាមគ្រោងអភិវឌ្ឍកោះត្រល់ឱ្យក្លាយទៅជាទីក្រុងកោះដំបូងបង្អស់នៅក្នុង ប្រទេសនេះ ។ ផែនការអភិវឌ្ឍន៍នេះគ្រោងចាប់ផ្តើមដាក់ឱ្យដំណើរការជាធរមានចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ តទៅ ។ ទោះជាយ៉ាងណា កោះត្រល់នៅតែជាប្រធានបទចំរូងចំរាស់ ដែលភាគីខ្មែរមាននិន្នាការផ្ទុយគ្នា បន្តលើកមកបកស្រាយអំពីភាពមិនស្របច្បាប់ នៃការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម នៅលើកោះខ្មែរមួយនេះ ។
រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម បានដាក់ចេញនូវផែនការជាបន្តបន្ទាប់ ក្នុងគោលដៅអភិវឌ្ឍកោះនេះ ឱ្យក្លាយទៅជាតំបន់ទាក់ទាញបំផុតមួយ នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ។
ជាក់ស្តែង កាលពីថ្ងៃទី ៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋសភាវៀតណាម បានអនុម័តយល់ព្រមនូវផែនការដើម្បីអភិវឌ្ឍកោះនេះ ឱ្យក្លាយទៅជាទីក្រុងកោះដំបូងបង្អស់ នៅក្នុងប្រទេស ។
សារព័ត៌មានវៀតណាម VN Express បានផ្សព្វផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ថា ផែនការ អភិវឌ្ឍន៍កោះត្រល់នេះ នឹងដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋបាលខេត្តក្រមួនស ដែលវៀតណាមហៅថា ខេត្តកៀងយ៉ាង (Kien Giang) ។ ការអភិវឌ្ឍនេះ គឺគ្របដណ្តប់ទៅ លើស្រុកភូក្វឹកទាំងមូល ដែលមានប្រជាជនរស់នៅជិត ១ សែន ៨ ម៉ឺន នាក់ ។
កោះត្រល់គឺជាកោះរបស់ខ្មែរតែត្រូវវៀតណាមប្តូរឈ្មោះទៅជាកោះ ភូក្វឹក (Phu Quoc) និងកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម ។ កោះនេះមានផ្ទៃដី ប្រមាណ ៥៨៩ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលទំហំនេះប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងប្រទេសសឹង្ហបុរី ។ កោះនេះ ស្ថិតនៅប៉ែកខាងត្បូងប្រទេសកម្ពុជា មានចំងាយប្រមាណ ១២ គីឡូម៉ែត្រ ពីឆ្នេរសមុទ្រខេត្តកំពត និងមានចំងាយប្រមាណ ៤៥ គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្តពាម ដែនដីកម្ពុជាក្រោម ដែលវៀតណាមបានប្តូរឈ្មោះទៅជាខេត្តហាទៀង ។
កោះត្រល់គឺជាកោះដែលសំបូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ ជីវចំរុះ ធនធនបាតសមុទ្រ មាន ព្រៃឈើ ឆ្នេរសមុទ្រស្រស់ស្អាតវែងអន្លាយ ឆ្នេរខ្សាច់សក្បុសស្រស់បំព្រង និងមានសហគមន៍ នេសាទ ដែលជាសម្បត្តិដ៏មានតំលៃ និងជាសក្តានុពលដ៏ធំធេងសម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍ ។ បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមក៏បានសាងសង់ព្រលានយន្តហោះនៅលើកោះនេះផងដែរ ។
សារព័ត៌មានវៀតណាមមួយទៀតឈ្មោះ តូយទ្រែ (Tuoi Tre News) បានឱ្យដឹងកាលពីថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ថា ការសម្រេចរបស់គណៈកម្មាការធិការអចិន្រ្តៃយ៍រដ្ឋសភាវៀតណាម គឺជាការផ្លាស់ប្តូរ មុខមាត់ថ្មីរបស់កោះត្រល់ឱ្យក្លាយទៅជាទីក្រុងកោះដែលមិនធ្លាប់មាននៅវៀតណាម ។
កោះត្រល់មានឆ្នេរសមុទ្រទឹកជ្រៅ ដែលអំណោយផលដល់ការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធកំពង់ផែសមុទ្រ និងការនេសាទសមុទ្រ ហើយផែនការអភិវឌ្ឍន៍កោះនេះ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបង្កើត ឱ្យមានឡើងតាំងពីឆ្នាំ ២០០៥ មកម៉្លេះ ដើម្បីសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីសក្តានុពលរបស់កោះត្រល់ ។ នេះបើតាមសារព័ត៌មាន តូយទ្រែ ។
សារព័ត៌មានដដែលឱ្យដឹងថា កោះត្រល់បានរក្សានូវអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់និងថេរ ក្នុងរយៈពេល ១៥ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ និងបានទាក់ទាញគម្រោងវិនិយោគចំនួន ៣២០ គម្រោង ដែលមានតំលៃវិនិយោគប្រមាណ ៣៤០ ទ្រីលានដុង ឬស្មើប្រមាណ ១៧ ពាន់លានដុល្លារ អាមេរិក ។
បើនិយាយពីវិស័យទេសចរណ៍វិញ កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ មានភ្ញៀវទេសចរណ៍ក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិប្រមាណ ៣ លាននាក់បានទៅទស្សនានៅកោះត្រល់ ។ សារព័ត៌មាននេះ ក៏បានស្រង់សម្តីរដ្ឋមន្រ្តីកិច្ចការលំនៅឋាននៃប្រទេសវៀតណាមដែលបានលើកឡើងថា កោះត្រល់មានសហគ្រាស ពាណិជ្ជកម្ម សាលារៀន និងគម្រោងវិនិ យោគធំៗ ជាច្រើន ដែលបានរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍទីក្រុង និងលើកកំពស់ការរស់នៅរបស់ ប្រជាជនប្រកបដោយភាពទំនើបទាន់សម័យ ។
គួរបញ្ជាក់ថា ក្រៅពីសំណង់អាគារ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទាំងអស់នេះ នៅលើកោះត្រល់ ក៏មានវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរមួយ ត្រូវបានសាងសង់ឡើងចាប់តាំងពីខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៣ ផងដែរ ។ វត្តនោះ មានឈ្មោះថា ពោធិទីបារាម – កោះត្រល់ កសាងលើផ្ទៃដីដ៏ធំទូលាយ និងត្រូវបានផ្តួចផ្តើមគំនិតកសាងដោយសមាគមសាមគ្គីព្រះសង្ឃស្នេហាជាតិខេត្តក្រមួនស និងពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរក្រោម ។
កោះត្រល់ គឺជាកោះមួយក្នុងចំណោមកោះធំ ២ នៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម ។ កោះមួយទៀត គឺកោះត្រឡាច ដែលព្រះគ្រូអាចារ្យ ហែម ចៀវ ត្រូវបានអាណានិគមបារាំងចាប់ព្រះកាយ យកទៅឃុំឃាំងរហូតដល់ព្រះអង្គសុគត់នៅទីនោះ ។
ទោះជាបែបនេះក្តី មកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ កោះត្រល់នៅតែជាប្រធានបទក្តៅ និងរសើបមួយ ដែលភាគីខ្មែរលើកយកមកបកស្រាយ អំពីភាពមិនស្របច្បាប់នៃការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម ។
គួររម្លឹកត្រង់នេះថា ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាក្រោម ឬបារាំងហៅថាកូសាំងស៊ីន ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង អគ្គទេសាភិបាលបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន លោក ចូសេប្ហ ស្សូល ប្រេវីយេ (Joseph Jules Brévié) បានចេញសេចក្តីសម្រេចមួយនៅថ្ងៃទី ៣១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣៩ ដោយដាក់កោះទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅខាងត្បូងខ្សែប្រេវីយេ រួមទាំងកោះត្រល់ផង ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាជ្ញាធរកូសាំងស៊ីន ។
តែទោះជាយ៉ាងណា លោក ប្រេវីយេ ហាក់មិនបានបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់អំពីអធិបតេយ្យភាពរបស់កោះទាំងនោះឡើយ ។ ភាពមិនច្បាស់លាស់នេះហើយដែលបានធ្វើឱ្យខ្មែរមានការបកស្រាយខុសៗគ្នារហូតមកទល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ។
តើសេចក្តីសម្រេចរបស់ លោក ប្រេវីយេ នៅឆ្នាំ១៩៣៩ មានអត្ថន័យដូចម្តេចខ្លះ?
ខ្សែប្រេវីយេ ឬបន្ទាត់ប្រេវីយេ គឺជាខ្សែបន្ទាត់កាត់កែងទៅនឹងឆ្នេរសមុទ្រ ដែលគូសចេញពីព្រំដែនរវាងខេត្តកំពតប្រទេសកម្ពុជា និងខេត្តពាម ឬវៀតណាម ហៅថា ហាទៀង (Ha Tien) នៃដែនដីកូសាំងស៊ីន ដែលមានមុំ ១៤០ដឺក្រេ ព័ទ្ធជុំវិញប៉ែកខាងជើងកោះត្រល់ ដែលខ្សែនេះមានចម្ងាយពីកោះត្រល់ប្រមាណ ៣ គីឡូម៉ែត្រ ។
បើតាមលិខិតរបស់អគ្គទេសាភិបាលសហភាពឥណ្ឌូចិន លោក ប្រេវីយេ ផ្ញើជូនលោកទេសាភិបាលកូសាំងស៊ីន នៅថ្ងៃទី៣១ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៣៩ លោក ប្រេវីយេ បានបញ្ជាក់ប្រាប់ទេសាភិបាលកូសាំងស៊ីនថា លោកទើបតែបានពិនិត្យមើលតាមនីតិវិធី នូវបញ្ហាថ្មីមួយស្ដីពីកោះទាំងឡាយនៅក្នុងឈូងសមុទ្រសៀម ដែលការកាន់កាប់ត្រូវបានជំទាស់រវាងប្រទេសកម្ពុជា និងកូសាំងស៊ីន ។
លោក ប្រេវីយេ អះអាងថា សភាពការណ៍នៃចង្កោមកោះដែលស្ថិតនៅដង្ហែគ្នាតាមបណ្តោយឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ហើយដែលមានកោះមួយចំនួនស្ថិតនៅយ៉ាងជិតឆ្នេរសមុទ្រដែលមានដីដុះបន្តភ្ជាប់គ្នាទៅនឹងឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា ក្នុងពេលអនាគតដ៏ខ្លីខាងមុខនោះ កោះទាំងអស់នេះមានភាពចាំបាច់ សមហេតុសមផល និងតាមលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ ដែលត្រូវដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់កម្ពុជា ។ លោក ប្រេវីយេ បន្តថា ដោយហេតុផលនេះហើយ ទើបលោកសម្រេចថា កោះទាំងអស់ ដែលស្ថិតនៅខាងជើងខ្សែកាត់កែងទៅនឹងឆ្នេរសមុទ្រ ដែលចេញដំណើរពីព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងកូសាំងស៊ីន ហើយបង្កើតបានមុំ ១៤០ ដឺក្រេជាមួយទិសខាងជើងនៃខ្សែវ័ណ្ឌ នឹងត្រូវគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសកម្ពុជា ។ លោកថា អាណាព្យាបាលនឹងទទួលបន្ទុកជាពិសេសទៅលើបញ្ហាប៉ូលិស នៅលើកោះទាំងនេះ ។
លោក ប្រេវីយេ ក៏បានប្រកាសថា កោះទាំងអស់ដែលស្ថិតនៅខាងត្បូងនៃខ្សែវ័ណ្ឌនេះ ដោយរួមទាំងកោះត្រល់ទាំងមូល នឹងបន្តគ្រប់គ្រងដោយកូសាំងស៊ីន ។ លោកបញ្ជាក់ថា អំណាចរដ្ឋបាល និងប៉ូលិស នៅលើកោះទាំងអស់នេះ នឹងត្រូវបានបែងចែកយ៉ាងច្បាស់រវាងកូសាំងស៊ីន និងប្រទេសកម្ពុជា ធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីជៀសវាងនូវការឈ្លោះគ្នាក្នុងពេលអនាគត ។ នៅទីបញ្ចប់នៃលិខិតរបស់ លោក ប្រេវីយេ បានបញ្ជាក់ជាថ្មីយ៉ាងដូច្នេះថា ប្រាកដហើយថា គឺមានតែបញ្ហារដ្ឋបាល និងប៉ូលិសតែប៉ុណ្ណោះ ហើយចំពោះបញ្ហានៃភាព នៅក្នុងចំណុះទឹកដីនៃកោះទាំងនេះ ត្រូវរក្សាទុកទាំងស្រុង ។
ចំណុចចុងក្រោយនៃលិខិតរបស់ លោក ប្រេវីយេ នេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យមានការបកស្រាយប្រកបដោយភាពចម្រូងចម្រាសរវាងខ្មែរ និងខ្មែរ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ។
សម្រាប់ក្រុមគណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា នៅឯនាយសមុទ្ររបស់ លោក ស៊ាន ប៉េងសែ ចាត់ទុកថា លោក ប្រេវីយេ មិនទាន់បានសម្រេចប្រគល់កោះទាំងអស់នេះទៅឱ្យភាគីណាមួយនោះទេ ។ ពួកគេអះអាងថា ទោះជាកោះនេះ កម្ពុជា បានទាមទារយកមកភ្ជាប់នឹងកម្ពុជា ដូចដើមវិញក្តី ហើយថ្វីបើមានខ្មែររស់នៅលើកោះក៏ដោយ ក៏បារាំងមិនបានសម្រេចប្រគល់កោះត្រល់មកឲ្យខ្មែរវិញឡើយ ។ ស្រដៀងគ្នានេះ ពួកគេថា ទោះជាមានអាណិកជនវៀតណាមជា ច្រើនរស់នៅលើកោះក៏ដោយ ក៏លោក ប្រេវីយេ មិនបានប្រគល់កោះត្រល់នេះទៅឲ្យភាគីវៀតណាមដូចគ្នាដែរ ។
ចំពោះការសម្រេចចិត្តបែបនេះរបស់ លោក ប្រេវីយេ គណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជា លោក ស៊ាន ប៉េងសែ យល់ថា ដោយសារ លោក ប្រេវីយេ គិតថា កោះត្រល់នេះ និងកោះដទៃទៀត ស្ថិតនៅជិតឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរ ហើយនៅពេលដីដុះបន្តិចម្តងៗ ទៅអនាគត កោះទាំងនេះនឹងត្រូវភ្ជាប់ទៅនឹងដីរបស់ខ្មែរ ។
ប៉ុន្តែ សម្រាប់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន វិញ លោកបានចាត់ទុកថា កោះត្រល់លែងជារបស់កម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ ១៩៣៩ មកម្ល៉េះ ដោយលោកសំអាងថា លោក ប្រេវីយេ បានដាក់កោះត្រល់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាម តាំងពីពេលនោះមក បើទោះបីជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទទួលស្គាល់ថា លោក ប្រេវីយេ គូសខ្សែប្រេវីយេ ដើម្បីជាមូលដ្ឋានទារពន្ធក៏ដោយ ។
ដំណាក់កាលទី ២ ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អះអាងថា កោះត្រល់លែងជារបស់កម្ពុជានោះ គឺនៅពេលដែលបារាំងប្រគល់ដែនដីកូសាំងស៊ីនទាំងមូលទៅឲ្យស្ដេចយួន បាវ ដាយ គ្រប់គ្រង នៅថ្ងៃទី ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៩។
សម្រាប់ដំណាក់កាលចុងក្រោយនោះ គឺលោកថានៅឆ្នាំ ១៩៦៤ នៅពេលដែលសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គបានយកផែនទីខ្សែប្រេវីយ ឆ្នាំ ១៩៣៩ ទៅតម្កល់នៅអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយព្រះអង្គស្នើសុំឲ្យអន្តរជាតិ និងប្រទេសសាមី ទទួលស្គាល់ថាជាខ្សែព្រំដែនសមុទ្ររវាងកម្ពុជា និងវៀតណាម ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថាចំណុចចុងក្រោយនេះហើយ គឺមានន័យថា កម្ពុជា ឈប់ទាមទារយកកោះត្រល់ត្រឡប់មកវិញហើយ ។ លោកថា ជំហរនេះ សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ បានបញ្ជាក់ជាច្រើនដងជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំវៀតណាមខាងជើង និងវៀតណាមខាងត្បូង ថាព្រះអង្គមិនទាមទារយកកោះត្រល់មកវិញទេ ។
តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់ លោក សារិន ឆាក អតីតតំណាងអចិន្ត្រៃយ៍កម្ពុជា ប្រចាំនៅអង្គការយូណេស្កូ លោកបានកត់សម្គាល់នៅក្នុងនិក្ខេបបទថ្នាក់បណ្ឌិតរបស់លោកនៅឆ្នាំ ១៩៦៦ ទាក់ទងទៅនឹងលិខិតរបស់ លោក ប្រេវីយេ នៅឆ្នាំ ១៩៣៩ ថា ឃ្លាចុងក្រោយនៃសេចក្តីសម្រេចរបស់ លោក ប្រេវីយេ គឺងាយយល់ណាស់ ។ លោក សារិន ឆាក ថា វិធានការដែលគេប្រកាន់យក គឺទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រងប៉ុណ្ណោះ ។ ចំណែកបញ្ហាអធិបតេយ្យភាពវិញ លោកថា វាត្រូវបានបម្រុងទុក ប៉ុន្តែប្រសិនជាវាត្រូវបានបម្រុងទុក នេះមិនមែនមានន័យថា អធិបតេយ្យភាពនេះ ត្រូវបានសន្មតរួចហើយ ដើម្បីជាផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសណាមួយឡើយ ។ លោក សារិន ឆាក អះអាងថា អធិបតេយ្យភាពទៅលើកោះត្រល់នៅមិនទាន់ដាច់ស្រេចទាំងស្រុងនោះទេ ៕
